Zwolnienie lekarskie na dziecko – zasady, wynagrodzenie i dokumenty

Czy wiesz, że nawet 80% zwolnień lekarskich na opiekę nad dzieckiem biorą mamy? Gdy dziecko nagle zachoruje albo nie ma kto się nim zająć, rodzice często nie wiedzą, ile dni zwolnienia im przysługuje i jak wygląda kwestia zasiłku opiekuńczego. W tym poradniku wyjaśniamy, kto może dostać L4 na dziecko, jakie dokumenty przygotować i jak obliczana jest wypłata.

Z tego artykułu dowiesz się…

1. Kiedy przysługuje zwolnienie lekarskie na dziecko i kto może skorzystać z zasiłku opiekuńczego.
2. Ile dni L4 można otrzymać na opiekę nad dzieckiem lub członkiem rodziny – i czy limity można łączyć.
3. Jak krok po kroku wygląda procedura uzyskania zwolnienia.
4. Jakie dokumenty są wymagane, aby otrzymać świadczenie – i jak przekazać je do ZUS.
5. W jaki sposób oblicza się wysokość zasiłku opiekuńczego z ZUS i kto odpowiada za jego wypłatę.
6. Czy L4 na dziecko można uzyskać bez wychodzenia z domu – i kiedy lekarz wystawi zwolnienie online.

Czym jest zwolnienie lekarskie na dziecko?

Zwolnienie lekarskie na dziecko, często nazywane po prostu L4 na dziecko, to forma wsparcia, z której mogą skorzystać rodzice lub opiekunowie, gdy muszą osobiście sprawować opiekę nad chorym dzieckiem. Prawo do takiego zwolnienia oznacza, że rodzic ma zapewnione świadczenie – zasiłek opiekuńczy, który wypłaca ZUS z tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Zwolnienie lekarskie na dziecko jest wystawiane przez lekarza – podczas wizyty w przychodni, prywatnej konsultacji lub w ramach teleporady. Dokument ma postać elektroniczną (e-ZLA) i trafia bezpośrednio do ZUS i do pracodawcy. Warto wiedzieć, że rodzic ma prawo do L4 na dziecko także wtedy, gdy w domu są inni domownicy, ale dotyczy to tylko dzieci do ukończenia 2. roku życia – w takim przypadku nie trzeba wykazywać, że inna osoba nie może zająć się dzieckiem.

Zasiłek opiekuńczy na dziecko jest świadczeniem krótkoterminowym – należy do tej samej grupy co zasiłek chorobowy, który przysługuje z tytułu własnej niezdolności do pracy.

Kto może uzyskać L4 na dziecko i prawo do zasiłku opiekuńczego?

Prawo do zwolnienia lekarskiego na dziecko przysługuje zarówno matce, jak i ojcu, ale w danym okresie tylko jedno z nich może korzystać z L4 i pobierać zasiłek opiekuńczy. Jeśli jedno z rodziców sprawuje opiekę, drugie nie ma prawa do świadczenia z tego samego tytułu w tym samym czasie.

Co ważne, zasiłek opiekuńczy przysługuje nie tylko rodzicom biologicznym – z L4 na dziecko można skorzystać także w przypadku dziecka przysposobionego, przyjętego na wychowanie lub powierzonego opiece faktycznej czy prawnej (np. na mocy orzeczenia sądu). Świadczenie obejmuje więc też opiekunów prawnych, faktycznych (np. dziadków) czy rodziców zastępczych – o ile są objęci ubezpieczeniem chorobowym.

Jak wynika ze statystyk ZUS, to głównie kobiety korzystają z L4 na dziecko – według raportu Absencja chorobowa w 2016 roku wystawiono na nie aż 80% zwolnień na opiekę nad dzieckiem. 

Opieka nad dzieckiem zdrowym a L4

Zwolnienie lekarskie na dziecko nie dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy dziecko jest chore. W wyjątkowych przypadkach zasiłek opiekuńczy można otrzymać także na opiekę nad zdrowym dzieckiem. Dotyczy to przede wszystkim dzieci do 8 lat – przykładowo, jeśli nastąpi nagłe zamknięcie żłobka lub przedszkola, strajk nauczycieli czy niespodziewany pobyt w szpitalu osoby, która na co dzień opiekuje się dzieckiem. O nieprzewidzianym zamknięciu tych instytucji można mówić, jeśli ich władze poinformowały o tym rodziców na mniej niż 7 dni przed zamknięciem.

Przedstawione tu rozwiązanie ma dać rodzicom bezpieczeństwo, gdy nie mają innego wyjścia, by zorganizować opiekę.

L4 opiekuńcze również z powodu opieki nad chorym członkiem rodziny

Warto wiedzieć, że pracownik ma prawo skorzystać ze zwolnienia lekarskiego nie tylko na opiekę nad dzieckiem, ale także nad innym chorym członkiem rodziny – na przykład małżonkiem, rodzicem czy dorosłym dzieckiem, które wymaga stałej pomocy. W takiej sytuacji świadczenie z tytułu opieki można pobierać maksymalnie przez 14 dni w ciągu roku – limit ten nie wlicza się do dni opieki nad dzieckiem.

Różnica między zwolnieniem na dziecko a zwykłym L4

Zwolnienie lekarskie na dziecko różni się od zwykłego L4 przede wszystkim celem i zasadami przyznawania zasiłku. W przypadku opieki nad dzieckiem rodzic nie korzysta z L4 z powodu własnej choroby, lecz dlatego, że musi osobiście sprawować opiekę nad chorym dzieckiem albo dzieckiem wymagającym izolacji. Dzięki temu przysługuje mu zasiłek opiekuńczy na dziecko, który ZUS wypłaca z tytułu ubezpieczenia chorobowego – nie obowiązuje przy tym okres wyczekiwania, który dotyczy typowego zasiłku chorobowego.

Co jeszcze różni te 2 zwolnienia?

Cel zwolnienia

• L4 na dziecko – opieka nad chorym dzieckiem, dzieckiem poddanym izolacji lub opieka nad zdrowym dzieckiem w wyjątkowych sytuacjach (np. zamknięcie placówki opiekuńczej).

• Zwykłe L4 – leczenie własnej choroby lub rekonwalescencja po urazie.

Osoby uprawnione do zwolnienia

• L4 na dziecko – rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni dziecka, jeśli są objęci ubezpieczeniem chorobowym.

• Zwykłe L4 – osoba, która jest chora i posiada ubezpieczenie chorobowe.

Wymiar zwolnienia

• L4 na dziecko – limit dni w roku, np. 60 dni na opiekę nad chorym dzieckiem do 14 lat lub opiekę nad zdrowym dzieckiem do 8 lat w wyjątkowych przypadkach.

• Zwykłe L4 – maksymalnie 182 dni w roku kalendarzowym (270 dni w razie ciąży lub gruźlicy).

Zasiłek i okres oczekiwania na jego wypłatę 

• L4 na dziecko – zasiłek opiekuńczy przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia, bez okresu wyczekiwania.

• Zwykłe L4 – zasiłek chorobowy, przyznawany po spełnieniu wymagań, wypłacany jest z reguły po 30 dniach ubezpieczenia (jeśli jest obowiązkowe) lub 90 dniach (przy dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym).

Komu przysługuje zwolnienie lekarskie na chore dziecko?

Zwolnienie lekarskie na dziecko i zasiłek opiekuńczy na dziecko przysługują każdemu rodzicowi lub opiekunowi, który jest objęty ubezpieczeniem chorobowym – niezależnie od tego, czy jest ono obowiązkowe (np. z tytułu umowy o pracę), czy dobrowolne (np. w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą albo pracujących na umowie zlecenie).

Jak wspomniano wcześniej, L4 na dziecko dotyczy nie tylko dzieci biologicznych, ale też dzieci przysposobionych, powierzonych opiece faktycznej lub dzieci małżonka – jeśli faktycznie stale opiekujesz się dzieckiem i nie ma innej osoby, która może to zrobić.

Warunki uzyskania zwolnienia L4 na dziecko

Najważniejszym warunkiem jest konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem i brak innej osoby w gospodarstwie domowym, która mogłaby tę opiekę przejąć.

Wyjątkiem są dzieci do ukończenia 2. roku życia – w tym przypadku prawo do zwolnienia lekarskiego na dziecko przysługuje bez względu na to, czy w domu jest inny dorosły.

Ile dni zwolnienia na chore dziecko, a ile na opiekę nad dzieckiem zdrowym lub innymi członkami rodziny?

Liczba dni, przez które możesz skorzystać ze zwolnienia lekarskiego i otrzymać zasiłek opiekuńczy na dziecko zależy od wieku dziecka, stanu zdrowia oraz sytuacji w rodzinie. Limity są jasno określone w przepisach i nie sumują się w dowolny sposób – obowiązują w skali jednego roku kalendarzowego.

Zwolnienie lekarskie dotyczy opieki:

• 60 dni w roku – na opiekę nad chorym dzieckiem do ukończenia 14 lat lub na opiekę nad zdrowym dzieckiem do 8 lat w sytuacjach nagłych, jak np. zamknięcie przedszkola czy pobyt w szpitalu innego opiekuna;

• 30 dni w roku – na opiekę nad chorym dzieckiem z niepełnosprawnością w wieku od 14 do 18 lat lub na dziecko z niepełnosprawnością w wieku 8–18 lat, jeśli rodzic, który na co dzień się nim opiekuje, nie może tego zrobić z powodu choroby, porodu lub pobytu w szpitalu;

• 14 dni w roku – na opiekę nad chorym dzieckiem powyżej 14. roku życia lub nad innym chorym członkiem rodziny, który mieszka z Tobą we wspólnym gospodarstwie domowym i wymaga stałej opieki.

Jak uzyskać zwolnienie lekarskie na dziecko?

Uzyskanie L4 na dziecko nie jest skomplikowane, ale wymaga spełnienia kilku warunków i dopełnienia formalności. Zwolnienie może wystawić zarówno lekarz w przychodni, jak i lekarz prywatny lub pediatra, podczas wizyty stacjonarnej albo teleporady.

Do jakiego lekarza można się zgłosić? 

Zwolnienie lekarskie na dziecko może wystawić:

• lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (lekarz POZ);

• pediatra;

• lekarz rodzinny;

• lekarz prywatny (jeśli ma uprawnienia do wystawiania e-ZLA).

Nie musi to być lekarz prowadzący dziecko na stałe – liczy się, że wystawi zaświadczenie lekarskie zgodnie z przepisami.

Przeczytaj też: Lekarz pierwszego kontaktu – kto to jest, czym się zajmuje i kiedy warto skorzystać z jego pomocy?

Co przygotować przed wizytą?

Zanim umówisz się do lekarza, przygotuj:

• aktualne informacje o stanie zdrowia dziecka – objawy, od kiedy dziecko jest chore, wcześniejsze diagnozy;

• dokumentację medyczną – książeczkę zdrowia, wyniki badań;

• dane dziecka – imię, nazwisko, PESEL lub data urodzenia;

• swoje dane – PESEL, informacje o pracodawcy lub NIP, jeśli prowadzisz działalność;

• potwierdzenie, że masz ubezpieczenie chorobowe.

Jak otrzymać zasiłek opiekuńczy – wymagane dokumenty 

Samo e-ZLA (elektroniczne zwolnienie lekarskie) nie wystarczy, aby ZUS wypłacił zasiłek opiekuńczy. Konieczne jest złożenie wniosku o zasiłek opiekuńczy – druk ZUS Z15A (lub Z15B, jeśli dotyczy opieki nad innym członkiem rodziny).

Wniosek składa się:

• u pracodawcy (płatnika składek) –  jeśli zatrudnia co najmniej 21 osób i sam wypłaca świadczenia;

• bezpośrednio w ZUS –  jeśli zasiłek wypłaca ZUS (dotyczy to osób prowadzących działalność gospodarczą, zleceniobiorców z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym i pracowników małych firm).

Do wniosku dołącz:

• zaświadczenie lekarskie wystawione elektronicznie (e-ZLA) – trafia automatycznie do ZUS i pracodawcy przez profil na PUE ZUS;

• oświadczenie płatnika składek – jeśli to ZUS wypłaca zasiłek (druk ZUS Z-3 jeśli jesteś pracownikiem na umowie o pracę lub ZUS Z-3a  jeśli jesteś objęty ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu);

• w razie potrzeby dodatkowe dokumenty potwierdzające prawo do świadczenia – np. akt urodzenia dziecka, jeśli ZUS tego zażąda, albo zaświadczenie o zamknięciu przedszkola czy pobycie w szpitalu innego opiekuna.

Wszystkie dokumenty można złożyć elektronicznie, przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS), albo w tradycyjnej formie papierowej w oddziale ZUS lub u pracodawcy.

Zgodnie z informacją na stronie ZUS, wniosek o zasiłek opiekuńczy należy złożyć jak najszybciej – bez niego wypłata zasiłku opiekuńczego nie będzie możliwa, nawet jeśli zwolnienie lekarskie zostało wystawione poprawnie.

Czy lekarz wystawi L4 na dziecko online?

L4 na dziecko można otrzymać online – lekarz może wystawić zwolnienie podczas teleporady, jeśli uzna, że stan zdrowia dziecka wymaga opieki. Wystarczy rozmowa telefoniczna lub wideokonsultacja – nie trzeba stawiać się osobiście.

E-zwolnienie trafia od razu na PUE ZUS i do pracodawcy – nie musisz go dostarczać ręcznie. Rodzic musi tylko pamiętać, że aby dostać pieniądze, trzeba w terminie złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy, bo bez tego wypłata zasiłku opiekuńczego nie nastąpi.

Przeczytaj też: Teleporada a zwolnienie lekarskie – wszystko, co musisz wiedzieć

Ile wynosi zasiłek opiekuńczy i jak jest liczony?

Kiedy korzystasz ze zwolnienia lekarskiego na dziecko, możesz otrzymać zasiłek opiekuńczy, który rekompensuje utracone wynagrodzenie w czasie, gdy sprawujesz opiekę. Wysokość tego świadczenia jest jasno określona i zależy od Twoich zarobków oraz formy zatrudnienia.

Wysokość świadczenia z tytułu opieki nad chorym dzieckiem

Zasiłek opiekuńczy wynosi w większości przypadków 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Nie uwzględnia się tu dodatków za pracę nocną czy nadgodziny – liczy się średnia pensja, jaką pracownik otrzymywał w ostatnich miesiącach.

Rodzice często pytają, czy L4 na dziecko 100 procent jest możliwe. Co do zasady, zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Jednak wyjątkiem są szczególne sytuacje, np. opieka nad dzieckiem z niepełnosprawnością, kiedy opiekun korzysta z uprawnień z tytułu macierzyństwa lub przepisów o dodatkowej opiece. W takich przypadkach zasiłek może wynosić 100% podstawy, jeśli spełnione są warunki z ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.

Jak oblicza się podstawę zasiłku?

Dla pracowników podstawą wymiaru zasiłku jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (czyli od kiedy rodzic sprawuje opiekę nad dzieckiem). Od tej kwoty odejmuje się 13,71%, czyli składki na ubezpieczenia społeczne opłacane przez pracownika.

Przykład:

• Średnie wynagrodzenie brutto z ostatnich 12 miesięcy: 5000 zł

• Pomniejszenie o składki ZUS: 5000 zł × 13,71% = 685,50 zł

• Podstawa zasiłku: 5000 zł − 685,50 zł = 4314,50 zł

• 80% podstawy: 4314,50 zł × 80% = 3451,60 zł brutto – tyle wyniesie zasiłek opiekuńczy za cały miesiąc.

Dla osób prowadzących działalność gospodarczą podstawą wymiaru jest zadeklarowana kwota składek na ubezpieczenie chorobowe, od której przedsiębiorca opłaca składki. Im wyższa zadeklarowana podstawa, tym wyższy zasiłek opiekuńczy. Zasiłek oblicza się jednak tylko wtedy, gdy przedsiębiorca dobrowolnie opłaca składkę chorobową i nie ma zaległości.

Kiedy to pracodawca wypłaca zasiłek opiekuńczy, a kiedy wypłaca ZUS?

Zasiłek opiekuńczy może wypłacić Twój pracodawca lub bezpośrednio ZUS – zależy to od wielkości firmy i Twojego statusu ubezpieczenia.

Pracodawca wypłaca zasiłek opiekuńczy, jeśli zgłasza do ubezpieczenia chorobowego co najmniej 21 osób. W takiej sytuacji pracodawca pełni rolę płatnika składek, rozlicza świadczenie i przekazuje pieniądze bezpośrednio na Twoje konto.

ZUS wypłaca zasiłek, jeśli Twój pracodawca zgłasza do ubezpieczenia 20 osób lub mniej, albo jeśli prowadzisz jednoosobową działalność gospodarczą, pracujesz na umowie zlecenia z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym lub korzystasz z innego tytułu ubezpieczenia.

Maksymalny czas oczekiwania na wypłatę zasiłku opiekuńczego przez ZUS to 30 dni od dnia złożenia pełnego kompletu dokumentów (wniosek o zasiłek – druk Z-15A lub Z-15B + zaświadczenie lekarskie e-ZLA + zaświadczenie płatnika składek Z-3 lub Z-3a).

ZUS może poprosić o dodatkowe dokumenty albo przeprowadzić kontrolę, jeśli ma wątpliwości, czy sprawowanie opieki było faktycznie konieczne – w takiej sytuacji wypłata może się wydłużyć.

Przeczytaj też: Kto płaci za zwolnienie lekarskie - ZUS, KRUS czy pracodawca?

Podsumowanie

Zwolnienie lekarskie na chore dziecko to ważne prawo rodzica lub opiekuna, które pozwala spokojnie zająć się dzieckiem w razie choroby i macierzyństwa – bez ryzyka utraty dochodu. Jeśli Twoje dziecko zachoruje, możesz skorzystać z L4 z tytułu opieki nad dzieckiem – nawet do 60 dni w roku kalendarzowym, w zależności od wieku dziecka i sytuacji rodzinnej. Pamiętaj, że podstawą wypłaty jest zaświadczenie lekarskie wystawione na formularzu – druku ZUS ZLA, który trafia automatycznie do ZUS i pracodawcy. Sama obecność zwolnienia w systemie nie wystarczy – musisz też złożyć wniosek i inne dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku, np. ZUS Z-15A, a czasem także Z-3 lub Z-3a, jeśli świadczenie rozlicza ZUS.

Prawo do opieki nad dzieckiem chorym przysługuje na dzieci w wieku do 14 lat – a w przypadku dzieci z niepełnosprawnością limit może być wydłużony. Dla dzieci zdrowych (do lat 8) zwolnienie jest możliwe wyjątkowo, np. gdy zamkną przedszkole. Jeśli w razie choroby musisz opiekować się dzieckiem – pamiętaj, że ZUS wypłaci Ci zasiłek opiekuńczy tylko wtedy, gdy dostarczysz komplet dokumentów na czas. W razie wątpliwości zawsze warto sprawdzić aktualne przepisy na stronie ZUS i skonsultować się z lekarzem, który wystawi L4 na dziecko zgodnie z Twoim prawem.

Najczęściej zadawane pytania

Czym są Z-15A i Z-15B?

Czym jest urlop na dziecko?

L4 na dziecko – ile płatne?

Opieka na dziecko – do ilu lat?

Opieka nad rodzicem – jak wygląda?

Czy L4 na dziecko jest 100 procent płatne?

Główne wnioski

1. Zasiłek opiekuńczy przysługuje, gdy rodzic lub opiekun faktycznie sprawuje opiekę nad chorym dzieckiem lub chorym członkiem rodziny.
2. Zwolnienie na chore dziecko przysługuje także w przypadku dziecka przysposobionego lub dzieci powierzonych opiece.
3. Limit dni na opiekę nad zdrowym dzieckiem do 8 lat jest krótszy i dotyczy głównie sytuacji nagłych, jak zamknięcie szkoły.
4. Rodzic, który otrzymał zwolnienie lekarskie, musi złożyć w ZUS-ie zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3 i inne dodatkowe dokumenty, jeśli są wymagane.
5. Jeśli dziecko jest chore, lekarz wystawi zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku, czyli e-ZLA, które trafia do ZUS.
6. Pamiętaj, że lekarskie wystawione na zwykłym druku musi być widoczne w Twoim profilu na PUE i potwierdzone przez pracodawcę.
7. To, ile dni L4 na dziecko można uzyskać, zależy od wieku dziecka i stanu zdrowia – limit to najczęściej 60 dni w roku.
8. Szczegóły procedury i obowiązkowe druki sprawdzisz zawsze na stronie internetowej ZUS.