Rodzic zachorował i wymaga całodobowej opieki – czy możesz wziąć zwolnienie z pracy, by się Nim zająć? Tak, prawo przewiduje taką możliwość. L4 na opiekę nad rodzicem to nie przywilej, lecz świadczenie wynikające z ubezpieczenia chorobowego. Sprawdź, komu przysługuje, jak je uzyskać i co dokładnie trzeba zrobić krok po kroku.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Kiedy przysługuje zwolnienie lekarskie na opiekę nad rodzicem i jakie warunki musisz spełnić, aby je otrzymać.
- Komu dokładnie przysługuje L4 na opiekę nad chorym członkiem rodziny według przepisów ZUS.
- W jakich sytuacjach zdrowotnych możesz sprawować osobistą opiekę nad rodzicem i wziąć zwolnienie od pracy.
- Jak wygląda procedura uzyskania L4 i zasiłku opiekuńczego, w tym złożenie wniosku o zasiłek opiekuńczy.
- Ile dni zwolnienia lekarskiego możesz wykorzystać na opiekuńczy obowiązek wobec chorego członka rodziny.
- Czy możesz uzyskać elektroniczne zwolnienie lekarskie online i kto może je wystawić.
- Jakie dokumenty trzeba przedstawić, aby uzyskać zwolnienie lekarskie z powodu konieczności sprawowania opieki.
- Ile wynosi zasiłek opiekuńczy z ZUS i kto go wypłaca w trakcie trwania zwolnienia na opiekę nad rodzicem.
Przeczytaj także:
L4 online – jak szybko uzyskać zwolnienie lekarskie przez internet?
Dobry powód na zwolnienie lekarskie (L4) – co warto wiedzieć?
Czym jest zwolnienie lekarskie na opiekę nad rodzicem?
L4 na opiekę nad rodzicem to forma legalnego zwolnienia lekarskiego, które pozwala Ci przerwać pracę, jeśli musisz sprawować osobistą opiekę nad chorym członkiem rodziny – w tym przypadku rodzicem. Prawo do takiego zwolnienia przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, gdy stan zdrowia bliskiej osoby wymaga obecności opiekuna.
Zwolnienie wystawia lekarz – rodzinny, specjalista lub inny uprawniony – który na podstawie wywiadu i stanu zdrowia chorego ocenia, czy konieczne jest sprawowanie opieki. Jeśli tak, lekarz wystawia elektroniczne zwolnienie lekarskie (e-ZLA) z odpowiednim kodem opieki nad członkiem rodziny.
Podstawą prawną jest ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Na jej mocy osoba, która nie może pracować z powodu konieczności opieki, ma prawo do zasiłku opiekuńczego, który wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres maksymalnie 14 dni w roku kalendarzowym na opiekę nad dorosłym członkiem rodziny – np. rodzicem, teściem, dziadkiem, rodzeństwem – jeśli zamieszkują razem i nie ma innej osoby, która mogłaby zapewnić opiekę.
Ważne
W czasie korzystania ze zwolnienia na opiekę nie wolno wykonywać pracy – także zdalnej. Celem tego czasu jest sprawowanie opieki, a nie kontynuowanie obowiązków zawodowych.
Oprócz rodziców, zwolnienie lekarskie na opiekę nad członkiem rodziny może dotyczyć także:
dziecka do lat 14 (lub starszego, jeśli ma niepełnosprawność);
małżonka;
ojczyma, macochy, teściów;
dziadków, wnuków;
rodzeństwa;
innych członków rodziny, o ile mieszkają we wspólnym gospodarstwie domowym i wymagają opieki.
W każdym przypadku to lekarz decyduje, czy sytuacja zdrowotna członka rodziny uzasadnia wystawienie zwolnienia.
Komu przysługuje zwolnienie lekarskie na opiekę nad członkiem rodziny?
Nie każda sytuacja uprawnia do skorzystania ze zwolnienia z tytułu opieki. Aby otrzymać L4 na rodzica lub innego członka rodziny, trzeba spełnić dwa warunki: posiadać ubezpieczenie chorobowe i mieć rzeczywistą potrzebę osobistej opieki, której nie może zapewnić nikt inny.
Zwolnienie lekarskie na rodzica – kto może je otrzymać?
L4 na opiekę nad rodzicem może otrzymać osoba, która jest objęta ubezpieczeniem chorobowym – czyli np. pracownik zatrudniony na umowę o pracę, zleceniobiorca (z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym) lub osoba prowadząca działalność gospodarczą, jeśli opłaca odpowiednią składkę.
Ważne, by opiekun faktycznie sprawował osobistą opiekę nad chorym rodzicem, a nie tylko deklarował taką gotowość. Zazwyczaj wymagane jest także wspólne zamieszkiwanie – czyli prowadzenie jednego gospodarstwa domowego. Możliwe jest też uzyskanie zwolnienia, jeśli na czas choroby opiekun tymczasowo zamieszka z rodzicem, aby zapewnić mu wsparcie. Może być wtedy konieczne złożenie dodatkowego oświadczenia lub zaświadczenia potwierdzającego wspólne przebywanie.
Zwolnienie może dotyczyć nie tylko opieki nad rodzicem. Przysługuje także w przypadku innych bliskich osób – małżonka, dziadków, teściów, rodzeństwa, a także starszych dzieci, jeśli wymagają opieki i mieszkają z opiekunem.
Czy każdy może dostać L4 na opiekę nad rodzicem?
Nie każda sytuacja uprawnia do skorzystania z L4. Jeśli w domu chorego przebywa inna dorosła osoba, która może zapewnić opiekę, ZUS może odmówić wypłaty zasiłku. To samo dotyczy sytuacji, w której osoba ubiegająca się o świadczenie nie posiada ubezpieczenia chorobowego – nawet jeśli faktycznie opiekuje się rodzicem.
Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie, a ostateczna decyzja należy do lekarza oraz – na etapie wypłaty świadczenia – do ZUS.
W jakich sytuacjach możliwe jest L4 na opiekę nad chorym członkiem rodziny?
Zwolnienie lekarskie na opiekę nie jest zarezerwowane tylko dla wyjątkowych przypadków. Jeśli stan zdrowia rodzica lub innego członka rodziny uniemożliwia mu samodzielne funkcjonowanie i wymaga pomocy w codziennych czynnościach, lekarz może uznać, że konieczna jest osobista opieka i wystawić L4.
Opieka nad chorym rodzicem – przykładowe sytuacje zdrowotne
Zwolnienie lekarskie z tytułu opieki wystawia się m.in. w takich przypadkach jak:
wysoka gorączka, dreszcze, odwodnienie (np. w przebiegu grypy, anginy, zapalenia oskrzeli);
silne osłabienie organizmu, zawroty głowy, omdlenia, utrata przytomności;
ograniczenie ruchomości po urazach, operacjach, złamaniach;
wypis ze szpitala i konieczność rekonwalescencji z udziałem bliskiej osoby;
zaostrzenie chorób przewlekłych (np. cukrzycy, niewydolności serca, choroby Parkinsona).
Nie istnieje zamknięta lista dolegliwości, które kwalifikują do uzyskania zwolnienia. Każdy przypadek lekarz ocenia indywidualnie, biorąc pod uwagę faktyczną potrzebę sprawowania opieki.
W przypadku hospitalizacji L4 może zostać wystawione już od dnia wypisu – o ile lekarz uzna to za uzasadnione.
Jak uzyskać zwolnienie lekarskie na opiekę nad rodzicem?
W sytuacji, gdy stan zdrowia rodzica wymaga natychmiastowej i osobistej pomocy, można skorzystać z rozwiązania, jakim jest zwolnienie lekarskie na opiekę nad członkiem rodziny. Taki dokument – czyli e-ZLA – wystawia lekarz po ocenie sytuacji i potwierdzeniu konieczności sprawowania opieki. Zwolnienie to umożliwia przerwanie pracy, aby móc zająć się bliską osobą. Proces jego uzyskania nie jest skomplikowany – wystarczy przejść kilka kroków, niezależnie od tego, czy konsultacja odbywa się stacjonarnie, czy online.
Potrzebujesz zwolnienia lekarskiego?
Nie musisz iść do przychodni. Porozmawiaj z lekarzem przez telefon, opisz swoje dolegliwości i uzyskaj kwalifikację do wystawienia elektronicznego L4.
Który lekarz wystawia zwolnienie na opiekę nad członkiem rodziny?
Zwolnienie z tytułu sprawowania opieki może wystawić lekarz rodzinny, czyli lekarz POZ, który zna historię choroby i sytuację rodzinną pacjenta. W przypadku chorób przewlekłych lub skomplikowanych leczeniem może zająć się specjalista – np. neurolog, onkolog czy diabetolog. Jeśli korzystasz z e-konsultacji, zwolnienie może wystawić także lekarz online – po przeprowadzeniu wywiadu medycznego i zapoznaniu się z sytuacją opiekuńczą. Uprawnienia do wystawiania e-ZLA mają również lekarze dentyści oraz felczerzy, choć zdarza się to rzadziej.
L4 na opiekę – procedura krok po kroku
Pierwszym krokiem jest kontakt z lekarzem – może to być klasyczna wizyta w przychodni lub teleporada. W trakcie rozmowy należy dokładnie opisać stan zdrowia rodzica oraz uzasadnić, dlaczego potrzebna jest osobista opieka. Jeśli lekarz uzna to za konieczne, wystawi elektroniczne zwolnienie lekarskie (e-ZLA), które automatycznie trafia do systemu ZUS i do Twojego pracodawcy.
Kolejnym etapem jest złożenie wniosku o zasiłek opiekuńczy. W tym celu należy wypełnić formularz Z-15B, który dotyczy opieki nad członkiem rodziny innym niż dziecko. Można to zrobić elektronicznie – przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE), albo osobiście w najbliższej placówce. Wzór formularza dostępny jest na stronie ZUS.
Po złożeniu kompletu dokumentów ZUS rozpatruje wniosek i, jeśli wszystkie warunki są spełnione, wypłaca zasiłek opiekuńczy. Świadczenie to wynosi 80% podstawy wymiaru i przysługuje za każdy dzień objęty zwolnieniem, także dni wolne od pracy.
Jak wygląda wniosek o zasiłek opiekuńczy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki?
Aby ubiegać się o zasiłek, trzeba zgromadzić kilka dokumentów. Najważniejsze są trzy elementy:
zwolnienie e-ZLA wystawione na opiekę nad rodzicem,
formularz Z-15B
dane potwierdzające tożsamość i relację z osobą chorą – takie jak PESEL, adres zamieszkania czy zaświadczenie o wspólnym gospodarstwie domowym.
W niektórych sytuacjach ZUS może poprosić o dodatkowe oświadczenie potwierdzające, że w czasie sprawowania opieki chorym rodzicem nie mogła zająć się żadna inna osoba.
Im rzetelniej opiszesz sytuację zdrowotną rodzica i swoją rolę jako opiekuna, tym większa szansa na szybką i bezproblemową wypłatę świadczenia.
Inne formy wolnego na opiekę – nie tylko L4
Nie zawsze sytuacja wymaga zwolnienia lekarskiego. W niektórych przypadkach można skorzystać z innych dostępnych rozwiązań, takich jak urlop opiekuńczy czy dni wolne na dziecko. To alternatywa szczególnie przydatna wtedy, gdy opieka nad bliską osobą jest potrzebna, ale nie wynika bezpośrednio z nagłej choroby.
Urlop opiekuńczy przysługuje w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym. Można go wykorzystać na osobistą pomoc dla członka rodziny lub osoby mieszkającej we wspólnym gospodarstwie domowym, jeśli jej stan zdrowia tego wymaga. To urlop bezpłatny, więc nie wiąże się z wypłatą wynagrodzenia, ale pozwala legalnie nie pojawić się w pracy i poświęcić czas na opiekę.
Z kolei rodzice mogą skorzystać z dni wolnych na opiekę nad zdrowym dzieckiem – przysługują im 2 dni lub 16 godzin w roku z pełnym wynagrodzeniem. Takie dni można wykorzystać elastycznie – w całości lub godzinowo – i nie wymagają one zaświadczenia lekarskiego. Wystarczy wcześniejsze zgłoszenie pracodawcy.
Obie formy pozwalają zorganizować pomoc dla bliskich w sposób formalny, bez konieczności sięgania po zwolnienie lekarskie.
Co przysługuje na opiekę nad chorym członkiem rodziny? Długość zwolnienia i wysokość zasiłku
Zwolnienie lekarskie wystawione z powodu konieczności sprawowania opieki nad chorym rodzicem to nie tylko czasowe zwolnienie z obowiązku pracy. W wielu przypadkach wiąże się ono również z prawem do zasiłku opiekuńczego – czyli świadczenia wypłacanego przez ZUS.
Tak jak wspomniano wcześniej, zasiłek opiekuńczy przysługuje osobie, która:
posiada ubezpieczenie chorobowe (np. z umowy o pracę, umowy zlecenia z dobrowolnym ZUS lub jako przedsiębiorca zgłoszony do tego ubezpieczenia);
sprawuje osobistą opiekę nad chorym członkiem rodziny, takim jak rodzic, małżonek, dziadek czy rodzeństwo;
nie może powierzyć opieki innej osobie mieszkającej w tym samym gospodarstwie domowym (chyba że dotyczy to opieki nad dzieckiem do 2. roku życia – wtedy ten warunek nie obowiązuje).
Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany za cały okres zwolnienia, ale tylko wtedy, gdy lekarz uzna, że opieka jest rzeczywiście konieczna, a pozostałe warunki są spełnione. Finansuje go Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Wypłaty dokonuje ZUS albo pracodawca – zależnie od wielkości firmy i statusu zatrudnienia.
L4 na rodzica – limit dni zwolnienia w ciągu roku
W przypadku opieki nad dorosłym członkiem rodziny – w tym rodzicem – obowiązuje limit 14 dni w roku kalendarzowym. To łączny czas, który można przeznaczyć na wszystkich uprawnionych członków rodziny. Jeśli opiekujesz się więcej niż jedną osobą, dni te sumują się.
Dla porównania – opieka nad dzieckiem do 8. roku życia daje prawo do maksymalnie 60 dni zwolnienia w roku. Dla starszego dziecka (do 14 lat) lub dziecka z niepełnosprawnością limit ten może być inny – zależny od sytuacji.
Ile wynosi zasiłek opiekuńczy za zwolnienie od pracy na opiekę nad rodzicem?
Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru – czyli przeciętnego wynagrodzenia lub dochodu, od którego odprowadzane były składki na ubezpieczenie chorobowe. Warto wiedzieć, że świadczenie to wypłacane jest także za dni ustawowo wolne od pracy (np. weekendy), o ile przypadają w czasie obowiązywania e-ZLA.
Wysokość zasiłku i długość przysługującego zwolnienia są z góry określone przepisami. Ale to, czy zostaną przyznane w konkretnym przypadku, zależy zawsze od oceny lekarza i weryfikacji dokumentów przez ZUS.
Czy można uzyskać zwolnienie lekarskie na opiekę nad rodzicem przez internet?
Tak, wystawienie zwolnienia lekarskiego na opiekę nad rodzicem jest możliwe także podczas konsultacji online. Dzięki rozwiązaniom telemedycznym procedura przebiega sprawnie i bez konieczności wychodzenia z domu. Lekarz może wystawić elektroniczne zwolnienie lekarskie (e-ZLA), jeśli na podstawie wywiadu uzna, że opieka nad chorym członkiem rodziny jest uzasadniona.
To rozwiązanie jest w pełni legalne, a e-zwolnienie wysłane przez lekarza online trafia bezpośrednio do ZUS oraz pracodawcy – dokładnie tak, jak w przypadku wizyty stacjonarnej.
Uzyskanie L4 online – jak wygląda konsultacja i wystawienie e-ZLA?
Konsultacja online przebiega podobnie jak tradycyjna wizyta, z tą różnicą, że odbywa się przez komputer lub telefon. Lekarz przeprowadza dokładny wywiad, pyta o stan zdrowia rodzica oraz o warunki, w jakich opieka będzie sprawowana. Czasem może poprosić o dokumentację medyczną – jeśli masz ją pod ręką, warto mieć możliwość szybkiego jej przesłania.
Jeśli lekarz potwierdzi, że zachodzą przesłanki do udzielenia zwolnienia, wystawi e-ZLA, które automatycznie trafia do systemu ZUS i Twojego pracodawcy. Ty natomiast – jak w przypadku zwolnienia wystawionego stacjonarnie – musisz jeszcze złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy na druku Z-15B. Możesz to zrobić elektronicznie przez PUE ZUS lub w formie papierowej.
Cały proces, od konsultacji po przesłanie e-ZLA, może zająć mniej niż godzinę. Zwolnienie online jest równie ważne i respektowane jak to wystawione podczas wizyty w przychodni. Dla wielu osób to wygodna forma pomocy w nagłej sytuacji, gdy liczy się czas i szybka organizacja opieki.
Praktyczny przykład – jak wziąć zwolnienie lekarskie na rodzica i otrzymać zasiłek?
Zwolnienie lekarskie na opiekę nad rodzicem to rozwiązanie, z którego można skorzystać nie tylko w teorii. Poniższy przykład pokazuje, jak wygląda taki proces w praktyce – krok po kroku, legalnie i zgodnie z przepisami.
Maciej ma 42 lata i pracuje na umowę o pracę. Od kilku lat mieszka z mamą, która ma choroby przewlekłe, ale na co dzień funkcjonuje samodzielnie. Gdy zachorowała na grypę, jej stan gwałtownie się pogorszył – pojawiła się wysoka gorączka, silne osłabienie i niemożność samodzielnego wstania z łóżka. Maciej musiał zorganizować dla niej opiekę natychmiast, ale nie mógł liczyć na pomoc innych domowników.
Zamiast czekać na wolny termin w przychodni, Maciej umówił się na teleporadę z lekarzem online. Podczas rozmowy opisał objawy mamy, poinformował o wspólnym zamieszkaniu i braku innych osób zdolnych do zapewnienia opieki. Lekarz uznał, że sytuacja spełnia kryteria wystawienia zwolnienia i jeszcze tego samego dnia wystawił L4 online na 5 dni z tytułu opieki nad członkiem rodziny.
Maciej zajął się mamą w domu. Po zakończeniu zwolnienia wrócił do pracy, a przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS złożył wniosek Z-15B o zasiłek opiekuńczy. Świadczenie zostało wypłacone bez problemu – zgodnie z przepisami, jako 80% jego wynagrodzenia za czas objęty zwolnieniem.
To przykład, że w nagłej sytuacji zdrowotnej można szybko i legalnie skorzystać z pomocy systemu. Wystarczy spełniać warunki i przejść prostą procedurę – również online.
Podsumowanie
Jeśli musisz zaopiekować się chorym rodzicem, nie musisz rezygnować z pracy ani brać urlopu na własny koszt. Obowiązujące przepisy przewidują prawo do zwolnienia lekarskiego i wypłaty świadczenia w sytuacjach, gdy pojawia się niezdolność do pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad bliskim.
Zwolnienie lekarskie i zasiłek przysługują nie tylko przy opiece nad dzieckiem, ale też wtedy, gdy trzeba zająć się innym chorym członkiem rodziny, np. rodzicem, małżonkiem czy dziadkiem. W takich przypadkach możesz otrzymać zasiłek opiekuńczy, który wynosi 80% podstawy wymiaru, a maksymalny okres zwolnienia od wykonywania pracy wynosi 14 dni w roku kalendarzowym.
Dla porównania – gdy trzeba opiekować się chorym dzieckiem, przysługuje więcej czasu: nawet 60 dni w roku kalendarzowym. W obu przypadkach chodzi jednak o to samo: zapewnienie opieki osobie, która z powodu choroby nie może funkcjonować samodzielnie i potrzebuje wsparcia kogoś bliskiego.
Masz więc prawo do zwolnienia – zarówno wtedy, gdy opiekujesz się dzieckiem lub innym członkiem rodziny, jak i wtedy, gdy sytuacja zdrowotna bliskiej osoby zmienia nagle Twoje codzienne obowiązki. W takich przypadkach warto znać swoje uprawnienia i skorzystać z nich bez obaw.
Najczęściej zadawane pytania
Główne wnioski
- Pracownik ma prawo otrzymać zwolnienie lekarskie, jeśli lekarz uzna, że stan zdrowia rodzica wymaga obecności drugiej osoby i nie można inaczej zapewnić opieki choremu.
- Zwolnienie dotyczy opieki nad innym dorosłym członkiem rodziny tylko wtedy, gdy w gospodarstwie domowym nie ma innej osoby mogącej się nim zająć – to warunek uzyskania L4.
- Aby opiekować się chorym członkiem rodziny w ramach L4, trzeba posiadać ubezpieczenie chorobowe i przekazać lekarzowi dane osoby chorej (m.in. PESEL) oraz potwierdzić wspólne zamieszkanie.
- Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru i przysługuje przez okres zwolnienia, w którym opiekun jest zwolniony z wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki.
- Okresy zwolnień na opiekę sumują się w ramach roku kalendarzowego – na dorosłego członka rodziny można skorzystać maksymalnie z 14 dni, niezależnie od liczby osób wymagających pomocy.
- Zwolnienie najczęściej jest wystawiane w przypadku infekcji, pogorszenia chorób przewlekłych, rekonwalescencji po hospitalizacji lub urazie.
- L4 można uzyskać również online – jeśli lekarz po teleporadzie stwierdzi, że jest to uzasadnione, wystawi e-ZLA z tytułu opieki nad rodzicem.
- W razie wątpliwości co do prawa do świadczenia lub procedury warto skonsultować się z lekarzem lub skorzystać z usług telemedycznych, aby upewnić się, że wszystkie formalności są spełnione.
