Co roku nawet 230 tysięcy osób przechodzi kwalifikację wojskową – i wiele z nich nie wie, że stan zdrowia, w tym przewlekłe choroby czy leczenie psychiatryczne, może oznaczać całkowite lub czasowe zwolnienie ze służby. O zdolności decyduje komisja, na podstawie medycznych kryteriów określonych w przepisach. Jakie dokładnie choroby wykluczają z wojska – i co warto wiedzieć, zanim pójdziesz na komisję?
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie choroby mogą trwale lub czasowo wykluczyć ze służby wojskowej.
- Jak wygląda kwalifikacja zdrowotna – kto ją przeprowadza i na jakiej podstawie.
- Czy L4 lub leczenie psychiatryczne wpływa na orzeczenie niezdolności.
- Co warto mieć ze sobą na komisji – dokumentacja, zaświadczenia, historie leczenia.
- Czym się różnią się od siebie kategorie.
Przeczytaj także:
L4 online – jak szybko uzyskać zwolnienie lekarskie przez internet?
Dobry powód na zwolnienie lekarskie (L4) – co warto wiedzieć?
Kwalifikacja wojskowa – na czym polega i kto musi się stawić?
Kwalifikacja wojskowa to obowiązkowa procedura, której celem jest ocena zdolności do czynnej służby wojskowej oraz uzupełnienie ewidencji wojskowej. Każda osoba, która otrzyma wezwanie, musi stawić się w wyznaczonym terminie z dowodem tożsamości – brak obecności bez usprawiedliwienia grozi grzywną.
W 2025 roku komisje obejmują mężczyzn urodzonych w 2006 r., a także osoby z roczników 2001–2005, które dotąd nie mają określonej kategorii wojskowej. Na kwalifikację mogą być wezwane również kobiety z wykształceniem przydatnym w wojsku (np. medycznym), osoby wcześniej uznane za czasowo niezdolne, które chcą zmienić kategorię, a także ochotnicy.
Do urzędu gminy lub powiatowego centrum rekrutacji należy zabrać dowód osobisty, dokumenty potwierdzające wykształcenie i kwalifikacje zawodowe, a także dokumentację medyczną – zwłaszcza jeśli ktoś leczy się przewlekle i chce, by komisja uwzględniła jego stan zdrowia.
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej dzieli osoby stawiające się do kwalifikacji wojskowej na kilka grup. Inne kryteria obowiązują kandydatów do ogólnej służby wojskowej, inne osoby starające się o przydział do służb specjalistycznych, a jeszcze bardziej rygorystyczne – pilotów, nurków czy kandydatów do jednostek specjalnych. Dlatego procedura nie ogranicza się wyłącznie do krótkiego badania, ale uwzględnia także planowany rodzaj służby.
Komisja wojskowa a stan zdrowia – jak wygląda ocena zdolności do służby wojskowej?
Po sprawdzeniu tożsamości komisja przechodzi do oceny stanu zdrowia. Badanie obejmuje zarówno część ogólną (ocenę sprawności fizycznej, wagi, wzrostu, układu ruchu, serca, wzroku i słuchu), jak i ocenę stanu psychicznego. Lekarze analizują także dokumenty, które przynosi badany – wypisy ze szpitali, wyniki badań obrazowych, opinie specjalistów czy zaświadczenia o długotrwałym leczeniu.
Na tej podstawie komisja lekarska wydaje orzeczenie o zdolności do służby wojskowej. Decyzja ma charakter administracyjny i zostaje wpisana do ewidencji wojskowej. Osoba otrzymuje zaświadczenie o uregulowaniu stosunku do służby wraz z określoną kategorią zdrowotną. Jeżeli stan zdrowia pozwala na pełnienie obowiązków, komisja może nadać stopień wojskowy szeregowca i włączyć daną osobę do rezerwy.
Procedura kwalifikacji nie kończy się jedynie na badaniach. Kandydaci otrzymują także informacje o możliwych formach pełnienia służby wojskowej i kierunkach rozwoju zawodowego. W praktyce oznacza to, że komisja łączy funkcję medyczną, administracyjną i informacyjną.
Grupy kwalifikacyjne w ocenie komisji lekarskiej
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej wyróżnia sześć głównych grup osób badanych przez komisje lekarskie. Do Grupy I zaliczają się osoby ubiegające się o powołanie do czynnej służby wojskowej innej niż zawodowa, a także te, które trafiły do rezerwy bez wcześniejszej służby. Grupa III obejmuje kandydatów do pododdziałów reprezentacyjnych, Wojsk Specjalnych, Żandarmerii Wojskowej czy stanowisk wymagających skoków spadochronowych oraz pilotów i operatorów dronów klasy I.
W Grupie V znajdują się już pełniący służbę żołnierze jednostek reprezentacyjnych i specjalnych, osoby pracujące w warunkach narażenia na promieniowanie mikrofalowe, prąd elektryczny, a także ci, którzy służą poza granicami kraju.
Ważne
Personel lotniczy i nurkowy – piloci, nawigatorzy, płetwonurkowie i inżynierowie lotniczy – podlega surowszym kryteriom zdrowotnym. W ich przypadku częściej orzeka się kategorię „niezdolny”, nawet gdy w zwykłej służbie choroba nie wykluczałaby służby.
Kategorie wojskowe – co oznaczają A, B, D i E?
Komisja lekarska wydaje orzeczenie o zdolności do służby wojskowej, przypisując jedną z kilku kategorii. Każda z nich niesie konkretne konsekwencje prawne i praktyczne.
Kategoria A oznacza pełną zdolność do czynnej służby wojskowej. Osoba z tym orzeczeniem może pełnić wszystkie formy służby – zasadniczą, zawodową oraz rezerwę. Komisja przyznaje ją osobom, które nie mają przeciwwskazań zdrowotnych ani psychicznych.
Kategoria B dotyczy osób czasowo niezdolnych do służby wojskowej. Taki status zwykle wynika z chorób lub urazów, które mogą się poprawić, najczęściej w ciągu 12–24 miesięcy. Po upływie tego okresu osoba zostaje ponownie wezwana do kwalifikacji wojskowej i komisja ponownie ocenia jej stan zdrowia.
Kategoria D oznacza niezdolność do służby wojskowej w czasie pokoju. W wyjątkowych sytuacjach, takich jak mobilizacja czy wojna, osoba z kategorią D może jednak zostać powołana do prostszych form służby, na przykład w strukturach obrony terytorialnej.
Kategoria E to trwała i całkowita niezdolność do służby wojskowej – zarówno w czasie pokoju, jak i wojny. Komisja orzeka ją u osób, u których choroba, niepełnosprawność lub przewlekłe schorzenia w sposób istotny i nieodwracalny wykluczają możliwość pełnienia obowiązków wojskowych.
Dawniej funkcjonowała również kategoria C, przeznaczona dla osób zdolnych do udziału w pospolitym ruszeniu, ale nie do czynnej służby wojskowej. Zgodnie z instrukcją z 1938 roku dziś nie jest już stosowana.
Czy można zmienić wcześniej nadaną kategorię wojskową?
Kategoria wojskowa nie zawsze jest decyzją ostateczną na całe życie. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej przewiduje możliwość jej zmiany, jeśli stan zdrowia ulegnie pogorszeniu.
Przykładowo osoba, która otrzymała kategorię A i została uznana za zdolną do służby, może w przyszłości wystąpić o zmianę na kategorię B, D lub E, jeżeli pojawiły się nowe choroby albo nastąpiło nasilenie istniejących problemów zdrowotnych. W tym celu należy złożyć wniosek do szefa wojskowego centrum rekrutacji wraz z aktualną dokumentacją medyczną.
Po rozpatrzeniu wniosku komisja wzywa na ponowne badania lekarskie. Orzeczenie może potwierdzić dotychczasową kategorię albo zmienić ją na mniej korzystną. Jeśli decyzja okaże się niekorzystna, przysługuje prawo odwołania do wojewódzkiej komisji lekarskiej, a w dalszej kolejności – skarga do sądu administracyjnego.
Zmiana kategorii wojskowej to procedura wymagająca rzetelnego udokumentowania stanu zdrowia. Dlatego ważne jest, aby do wniosku dołączyć nie tylko zaświadczenia od lekarzy, ale także wyniki badań i historię leczenia, w tym informacje o długotrwałych zwolnieniach L4.
Jakie choroby i ułomności zwalniają ze służby wojskowej?
Kwestie zdrowotne związane z powołaniem do wojska reguluje rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 marca 2024 r. Dokument określa szczegółowy wykaz chorób i ułomności, które komisja lekarska bierze pod uwagę przy orzekaniu o zdolności do służby wojskowej. To, czy dana osoba zostanie uznana za całkowicie niezdolną, czy jedynie czasowo niezdolną do służby, zależy od rodzaju choroby, jej stopnia zaawansowania oraz od tego, do jakiego rodzaju służby kandydat się kwalifikuje. Kryteria są bardziej rygorystyczne dla żołnierzy zawodowych, pilotów, nurków czy kandydatów do Wojsk Specjalnych niż dla osób powoływanych do służby zasadniczej.
Pełny wykaz chorób i ułomności obejmuje niemal 100 pozycji. Poniżej znajdują się najważniejsze grupy schorzeń, które mogą skutkować przyznaniem kategorii D (niezdolność do służby wojskowej w czasie pokoju) albo kategorii E (trwała i całkowita niezdolność do służby wojskowej).
Choroby przewlekłe – lista chorób, na które może zwrócić uwagę komisja
Komisja analizuje nie tylko sam fakt rozpoznania choroby, ale także jej wpływ na codzienne funkcjonowanie. Przewlekłe choroby, które powodują znaczne ograniczenia, mogą prowadzić do całkowitej niezdolności do służby wojskowej. Przykłady to:
przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – szczególnie w postaci średnio ciężkiej i ciężkiej, prowadząca do duszności wysiłkowej;
przewlekła choroba niedokrwienna serca, w tym postać dusznicy bolesnej stabilnej, utrudniająca normalną aktywność fizyczną;
przewlekłe choroby wątroby i trzustki, np. marskość czy przewlekłe zapalenie trzustki, powodujące trwałe upośledzenie sprawności ustroju;
przewlekłe choroby nerek z zaburzeniami wydolności lub częstymi nawrotami zakażeń;
przewlekłe choroby skóry szpecące lub upośledzające sprawność ustroju, np. łuszczyca rozległa, przewlekłe choroby brzegów powiek lub spojówek, torbiel włosowa nawrotowa po wielokrotnych zabiegach chirurgicznych.
W ocenie komisji liczy się dokumentacja potwierdzająca długość i przebieg leczenia. Krótkie epizody chorobowe nie zawsze wykluczają z wojska, ale przewlekłość i nawracający charakter mają tu decydujące znaczenie.
Zaburzenia psychiczne i neurologiczne – czy wykluczają z wojska?
Szczególną kategorię stanowią zaburzenia psychiczne i neurologiczne. Rozporządzenie wymienia m.in.:
padaczkę – niezależnie od postaci i częstości napadów;
organiczne choroby mózgu prowadzące do trwałego upośledzenia sprawności;
zaburzenia rytmu snu i czuwania związane z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego;
choroby mięśnia sercowego lub zaburzenia rytmu nawracające albo trwałe powodujące znaczne upośledzenie sprawności ustroju (u osób z współistniejącymi objawami neurologicznymi);
zaburzenia psychotyczne, depresyjne i lękowe o przewlekłym lub nawrotowym przebiegu;
PTSD (zespół stresu pourazowego), zaburzenia osobowości, uzależnienia od substancji psychoaktywnych;
iloraz inteligencji poniżej 90, który – zgodnie z rozporządzeniem – zwalnia ze służby wojskowej.
W przypadku zaburzeń psychicznych i neurologicznych komisja lekarska szczególnie uważnie analizuje dokumentację psychiatryczną i neurologiczną. Leczenie psychiatryczne, hospitalizacje czy długotrwałe zwolnienia lekarskie mogą stanowić podstawę do orzeczenia całkowitej niezdolności do służby.
Jaka wada wzroku dyskwalifikuje do wojska?
Problemy ze wzrokiem to jedna z najczęstszych przyczyn ograniczenia zdolności do czynnej służby wojskowej. Komisja bierze pod uwagę:
całkowitą ślepotę jednego lub obu oczu;
znaczne wady refrakcji (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm), które nie poddają się skutecznej korekcji;
jaskrę, prowadzącą do postępującego uszkodzenia nerwu wzrokowego;
przewlekłe choroby siatkówki, rogówki lub nerwu wzrokowego;
zez porażenny lub utrwalony, zaburzający prawidłową ruchomość gałki ocznej.
W praktyce oznacza to, że nawet jeśli ktoś używa okularów lub soczewek, ale jego wada wzroku jest zbyt duża, komisja może orzec niezdolność do służby wojskowej.
Choroby skóry, kręgosłupa, serca i inne – przykłady jednostek chorobowych
Rozporządzenie zawiera również obszerne listy chorób dotyczących różnych układów i narządów. Do najważniejszych należą:
choroby skóry szpecące lub upośledzające sprawność ustroju – rozległe blizny po oparzeniach, przewlekłe ropnie, zmiany po samouszkodzeniach;
choroby kręgosłupa i klatki piersiowej – skolioza powyżej II stopnia, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, poważne wady postawy;
choroby układu krążenia – choroby mięśnia sercowego, nadciśnienie II–III stopnia, zaburzenia rytmu nawracające albo trwałe powodujące znaczne upośledzenie sprawności ustroju, tętniaki, zakrzepica, schorzenia naczyń limfatycznych lub węzłów chłonnych;
choroby układu pokarmowego – przebyte rozległe resekcje jelit lub żołądka, przetoki, choroby wątroby i trzustki z powikłaniami, choroby narządów jamy brzusznej upośledzające sprawność;
choroby układu moczowo-płciowego – brak jądra lub prącia, wady wrodzone lub nabyte zniekształcenie, nietrzymanie moczu, przewlekłe zapalenie nerek;
choroby narządu rodnego u kobiet – wady macicy i pochwy, wypadanie narządów rodnych, przetoki pooperacyjne;
choroby słuchu – przewlekłe zapalenie ucha środkowego, głuchota jednostronna lub obustronna, zaburzenia równowagi;
zniszczenie nosa znacznie szpecące, gdy towarzyszy mu utrata funkcji oddechowych i wzrokowych.
Te schorzenia w zależności od nasilenia mogą prowadzić do czasowego wykluczenia ze służby (kategoria B) lub trwałego zwolnienia (kategoria E).
Jak przygotować się do komisji? Dokumenty, zaświadczenia, historia leczenia
Komisja wojskowa nie wydaje orzeczeń wyłącznie na podstawie rozmowy z kandydatem. Decyzja zapada w oparciu o dokumentację medyczną, która pozwala rzetelnie ocenić stan zdrowia. Brak szczegółowych zaświadczeń czy wyników badań może spowodować, że osoba z poważnym schorzeniem otrzyma kategorię A lub B, mimo faktycznych przeciwwskazań do pełnienia służby wojskowej.
Długotrwałe L4 i leczenie specjalistyczne – kiedy mogą być podstawą do zmiany kategorii?
Powtarzające się lub długie zwolnienia lekarskie z powodu tej samej choroby to dla komisji lekarskiej jasny sygnał, że problem zdrowotny jest przewlekły i ogranicza zdolność do służby wojskowej. Dotyczy to zwłaszcza schorzeń psychiatrycznych, neurologicznych, ortopedycznych czy kardiologicznych. Historia L4 z kodem choroby, opinie lekarzy specjalistów i informacje o dotychczasowym leczeniu mogą przesądzić o zmianie kategorii wojskowej – z A na B, D albo nawet E.
Warto pamiętać, że zwolnienie lekarskie można otrzymać nie tylko w gabinecie stacjonarnym, ale również online. E-zwolnienia (L4) są równoważne z wystawionymi w tradycyjny sposób i stanowią pełnoprawną część dokumentacji medycznej.
Potrzebujesz zwolnienia lekarskiego?
Nie musisz iść do przychodni. Porozmawiaj z lekarzem przez telefon, opisz swoje dolegliwości i uzyskaj kwalifikację do wystawienia elektronicznego L4.
Jakie dokumenty warto zabrać na kwalifikację wojskową?
Im pełniejszy komplet dokumentów przedstawisz, tym bardziej precyzyjna i zgodna z rzeczywistością będzie ocena komisji. W szczególności warto przygotować:
zaświadczenia od lekarzy specjalistów – np. psychiatry, neurologa, endokrynologa, kardiologa;
wyniki badań diagnostycznych – RTG, tomografia, rezonans, EKG, badania krwi i moczu;
karty informacyjne ze szpitali, wypisy, opinie z poradni specjalistycznych;
historię przyjmowanych leków – np. psychotropowych, hormonalnych czy kardiologicznych;
wcześniejsze orzeczenia komisji wojskowej (jeśli już brałeś udział w kwalifikacji);
potwierdzenia pobytu na długotrwałym zwolnieniu lekarskim, zwłaszcza jeśli powodem była przewlekła choroba.
Pełna dokumentacja zwiększa szansę na to, że orzeczenie komisji będzie zgodne z Twoim faktycznym stanem zdrowia. Dzięki temu unikniesz sytuacji, w której brak dowodów medycznych spowoduje przypisanie kategorii zdolności niewspółmiernej do rzeczywistych ograniczeń.
Czy komisja może skierować na dodatkowe badania lub obserwację szpitalną?
Komisja wojskowa analizuje zarówno wyniki badań przeprowadzonych podczas kwalifikacji, jak i dokumentację medyczną dostarczoną przez kandydata. Jeżeli materiał dowodowy nie pozwala na jednoznaczną ocenę, lekarze mogą skierować badanego na dodatkowe konsultacje specjalistyczne – np. do neurologa, psychiatry, kardiologa czy ortopedy.
W bardziej złożonych przypadkach komisja ma prawo zlecić hospitalizację w celu dalszej obserwacji i pogłębionej diagnostyki. Taka decyzja nie jest równoznaczna z wydaniem orzeczenia – oznacza jedynie, że do pełnej oceny zdolności do służby wojskowej konieczne są dodatkowe informacje.
Dopiero po zakończeniu badań komisja wydaje orzeczenie, które ma charakter decyzji administracyjnej. Kandydat otrzymuje kategorię zdolności, a wynik zostaje wpisany do ewidencji wojskowej.
Jeżeli po wydaniu orzeczenia stan zdrowia osoby powoływanej ulegnie istotnej zmianie, można wystąpić z wnioskiem o ponowną ocenę kategorii zdolności. Komisja analizuje wtedy wyłącznie nowe okoliczności, które pojawiły się po ostatniej kwalifikacji, a nie cały dotychczasowy przebieg choroby.
W razie braku zgody z decyzją powiatowej komisji lekarskiej istnieje prawo do odwołania – najpierw do wojewódzkiej komisji lekarskiej, a w dalszej kolejności do sądu administracyjnego.
Odwołanie od decyzji komisji wojskowej – tryb postępowania i możliwe etapy
Tak jak wspomniano, orzeczenie wydane przez powiatową komisję lekarską ma charakter decyzji administracyjnej, ale nie jest ostateczne. Osoba, która nie zgadza się z przyznaną kategorią zdolności do służby wojskowej, może skorzystać z procedury odwoławczej.
Co zrobić, gdy nie zgadzasz się z orzeczeniem o zdolności do służby?
Po otrzymaniu orzeczenia kandydat ma 14 dni na złożenie odwołania. Pismo należy skierować do wojewódzkiej komisji lekarskiej za pośrednictwem komisji powiatowej, która wydała decyzję. W odwołaniu warto wskazać, z czym się nie zgadzasz, i dołączyć dodatkową dokumentację medyczną, która może mieć wpływ na ocenę.
Jak przebiega procedura odwoławcza?
Wojewódzka komisja lekarska rozpatruje odwołanie i przeprowadza ponowne badanie. Może także skierować kandydata na dodatkowe konsultacje specjalistyczne lub obserwację szpitalną. Komisja ma prawo zażądać pełnej dokumentacji medycznej – zarówno od osoby powoływanej, jak i od podmiotów leczniczych, w których była leczona.
Jeżeli wojewódzka komisja utrzyma decyzję w mocy, osoba zainteresowana może wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Sąd nie ocenia stanu zdrowia, ale sprawdza, czy komisja działała zgodnie z przepisami prawa i obowiązującą procedurą.
Odwołanie od decyzji to ważny element systemu, który chroni prawa osoby powoływanej. Warto pamiętać, że im pełniejsza dokumentacja i bardziej precyzyjnie uzasadnione odwołanie, tym większa szansa na korzystne rozstrzygnięcie.
Podsumowanie: co warto wiedzieć o stanie zdrowia a służbie wojskowej?
Celem kwalifikacji wojskowej jest ocena stanu zdrowia i nadanie odpowiedniej kategorii zdolności do czynnej służby. Co roku, po ukończeniu 19. roku życia, tysiące osób stają przed komisją, która w sprawie orzekania o zdolności analizuje dokumentację medyczną oraz przebieg leczenia. Choroby i urazy, zwłaszcza przewlekłe lub znacznie upośledzające sprawność, mogą sprawić, że dana osoba otrzyma kategorię D albo E. Takie choroby wykluczają z powołania do wojska zarówno w czasie pokoju, jak i w warunkach mobilizacji. Osoby zdrowe mogą zostać skierowane do służby zasadniczej czy zawodowej służby wojskowej, natomiast w niektórych przypadkach możliwe jest powierzenie obowiązków w formie służby zastępczej. Dzięki temu system kwalifikacji pozwala dostosować obowiązek obronny do realnego stanu zdrowia obywatela.
Najczęściej zadawane pytania
Główne wnioski
- Osoby powołane do komisji mają obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej, niezależnie od stanu zdrowia – dopiero komisja decyduje o dalszym postępowaniu.
- Kandydaci, którzy otrzymują kategorię B, są uznawani za czasowo od odbywania tej służby zwolnionych, a po upływie określonego okresu ponownie przechodzą badania.
- Choroby przewlekłe i poważne urazy mogą oznaczać trwałą niezdolność do pełnienia służby w wojsku w czasie pokoju i wojny.
- Do kwalifikacji wojskowej muszą się stawić zarówno osoby po raz pierwszy powoływane, jak i te, których stan zdrowia się zmienił i chcą zmiany kategorii.
- System orzekania o zdolności pozwala dostosować obowiązek obowiązkowej służby wojskowej do rzeczywistych możliwości zdrowotnych obywateli.
