Tylko 10–30% pacjentów z astmą systematycznie przyjmuje leki wziewne rok po diagnozie – mimo że to właśnie one decydują o skuteczności leczenia. Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, której nie da się wyleczyć, ale można ją dobrze kontrolować. Jakie leki się stosuje, które działają i co można kupić bez recepty?
Przeczytaj również:
Leki na astmę – jakie są i jak działają?
Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. Objawy – jak kaszel, duszność czy świszczący oddech – wynikają z nadreaktywności i przewlekłego stanu zapalnego w oskrzelach. Dlatego leczenie astmy nie polega jedynie na łagodzeniu duszności, ale przede wszystkim na działaniu przeciwzapalnym. Farmakoterapia to podstawa opanowania objawów astmy i zapobiegania jej zaostrzeniom.
Leki na astmę dzielą się na dwie główne grupy:
leki kontrolujące przebieg choroby, które stosuje się codziennie – ich zadaniem jest zmniejszenie przewlekłego stanu zapalnego w drogach oddechowych i zapobieganie nawrotom objawów. Działają długofalowo i wymagają systematyczności;
leki doraźne, które działają szybko i łagodzą objawy w czasie napadu – rozszerzają oskrzela i przynoszą natychmiastową ulgę w duszności, ale nie wpływają na przyczynę choroby.
Leki wziewne to najczęściej stosowana forma terapii, ponieważ trafiają bezpośrednio do dróg oddechowych – tam, gdzie działa się stan zapalny. Dzięki temu są skuteczniejsze i bezpieczniejsze niż leki doustne. Najczęściej stosowane leki na astmę oskrzelową są dostępne w inhalatorach ciśnieniowych (MDI), proszkowych (DPI) lub do nebulizacji.
Leki na astmę przyjmuje się w 3 głównych celach:
rozszerzenia oskrzeli i ułatwienia oddychania,
zmniejszenia przewlekłego procesu zapalnego w drogach oddechowych,
zapobiegania napadom astmy i poprawie jakości życia.
Potrzebujesz recepty? Załatw to online!
Kończy Ci się lek? Nie czekaj w kolejkach. Skonsultuj się z lekarzem przez telefon i otrzymaj e-receptę przez internet.
Leczenie astmy dostosowane do nasilenia objawów
Standardowa terapia astmy polega na stopniowym dostosowywaniu rodzaju i dawki leków do aktualnego stanu pacjenta. Celem jest uzyskanie pełnej kontroli objawów astmy przy jak najmniejszej dawce leku, minimalizując skutki uboczne i ryzyko zaostrzeń.
Tak wygląda ten proces krok po kroku:
zaczyna się od najprostszej formy leczenia, często samego leku wziewnego o działaniu przeciwzapalnym;
jeśli objawy astmy utrzymują się, lekarz włącza kolejne grupy leków lub zwiększa dawkę (np. dodaje LABA lub LTRA);
przy utrzymywaniu kontroli przez 3 miesiące możliwa jest stopniowa redukcja leczenia poprzez odstawienie dodatkowych leków kontrolujących lub zmniejszenie dawki wziewnych glikokortykosteroidów o 25-50%/
W razie braku kontroli objawów konieczne jest ponowne zwiększenie intensywności leczenia, zgodnie z kolejnym poziomem terapii krokowej. Z kolei w przypadku dzieci, przed intensyfikacją leczenia niezbędna jest weryfikacja przestrzegania zaleceń terapeutycznych, techniki przyjmowania leków wziewnych, kontroli środowiska i obecności chorób współistniejących.
Leki kontrolujące (codzienne) – glikokortykosteroidy wziewne (ICS)
Leki kontrolujące przebieg astmy to fundament leczenia tej choroby. Najważniejszą grupą są wziewne glikokortykosteroidy (ICS) – leki o działaniu przeciwzapalnym, które należy stosować codziennie, nawet jeśli objawy nie są obecne. Ich głównym celem nie jest natychmiastowa ulga, ale utrzymanie drożności dróg oddechowych, zapobieganie napadom astmy i zmniejszenie ryzyka ciężkich zaostrzeń.
Wziewne ICS, takie jak budezonid, flutykazon czy beklometazon, działają bezpośrednio w drogach oddechowych. Łączą się z receptorami w komórkach, hamując proces zapalny, zmniejszają ilość wydzieliny i obrzęk śluzówki oraz redukują liczbę komórek zapalnych (np. eozynofili). To poprawia czynność płuc i ogranicza częstość napadów.
W leczeniu astmy stosuje się również preparaty złożone zawierające glikokortykosteroid oraz długo działający beta2-mimetyk (LABA) – np. formoterol czy salmeterol. Ułatwia to kontrolę objawów i poprawia wygodę terapii.
Skuteczność tych leków utrzymuje się tylko przy regularnym stosowaniu. Odstawienie ICS kiedy pacjent czuje się lepiej często kończy się nawrotem objawów – dlatego trzeba zrozumieć, że rolą tych leków jest stała ochrona, nie tylko doraźne leczenie.
Kiedy stosuje się leki wziewne kontrolujące?
Zwykle włącza się je wtedy, gdy objawy występują częściej niż dwa razy w tygodniu, pacjent ma nawracające duszności lub wcześniej doświadczył zaostrzeń wymagających leków doraźnych. Są też stosowane jako element terapii skojarzonej z długo działającymi beta2-mimetykami (LABA) u osób, które nie uzyskują wystarczającej kontroli przy monoterapii.
Kiedy trzeba zachować ostrożność?
Chociaż leki wziewne na astmę są dobrze tolerowane, istnieją sytuacje, w których lekarz może zalecić szczególną ostrożność. Dotyczy to przede wszystkim osób z aktywnymi infekcjami układu oddechowego, nieleczoną gruźlicą, a także chorobami przewlekłymi, takimi jak osteoporoza, cukrzyca, jaskra czy zaćma – zwłaszcza przy konieczności stosowania wysokich dawek.
Możliwe działania niepożądane – co może się pojawić?
Najczęstsze skutki uboczne leków kontrolujących to objawy miejscowe – jak podrażnienie gardła, suchy kaszel czy chrypka. Zdarza się także grzybica jamy ustnej, zwłaszcza przy braku płukania ust po inhalacji. Te objawy zwykle są łagodne i łatwe do opanowania.
Przy bardzo dużych dawkach mogą wystąpić działania ogólnoustrojowe, takie jak zaburzenia metaboliczne, nadciśnienie, zaburzenia wzrostu u dzieci czy problemy z gospodarką hormonalną. W praktyce są one jednak rzadkie i dotyczą głównie osób długotrwale przyjmujących wysokie dawki.
Jeśli pacjent stosuje leki złożone zawierające LABA, może również doświadczyć drżenia mięśni, kołatania serca lub bólu głowy. Objawy te zazwyczaj ustępują samoistnie i nie wymagają odstawienia leczenia
Leki doraźne (na napad) – szybko działające rozszerzacze oskrzeli (SABA)
Leki doraźne to tzw. inhalatory ratunkowe. Stosuje się je tylko wtedy, gdy pojawia się napad astmy – nagła duszność, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej lub kaszel. Działają szybko, dając ulgę w ciągu kilku minut. Ich zadaniem jest rozszerzenie oskrzeli i poprawa przepływu powietrza. Nie wpływają jednak na przyczynę choroby, czyli przewlekły stan zapalny, dlatego nie mogą zastąpić codziennego leczenia kontrolującego.
Najczęściej stosowaną grupą leków doraźnych są krótko działające beta2-mimetyki (SABA) – m.in. salbutamol i fenoterol. Pobudzają receptory beta2 w mięśniach gładkich oskrzeli, co prowadzi do ich szybkiego rozkurczu. Efekt pojawia się zazwyczaj po 3–5 minutach i utrzymuje się przez 4–6 godzin.
Leki doraźne dostępne są w różnych formach – jako inhalatory ciśnieniowe, proszkowe lub preparaty do nebulizacji. Każdy pacjent z astmą powinien mieć taki lek przy sobie, ale używać go tylko w konkretnych sytuacjach.
Nadużywanie SABA (więcej niż 2 razy w tygodniu, a w przypadku dzieci poniżej 5 r.ż. więcej niż raz w tygodniu) to sygnał, że choroba nie jest dobrze kontrolowana i konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Stosowanie SABA jako jedynego leczenia (bez leków przeciwzapalnych) jest dziś uznawane za niebezpieczne.
Z badań wynika, że aż 22% pacjentów w Polsce używa SABA bez leczenia podstawowego, a to znacznie zwiększa ryzyko hospitalizacji. Coraz częściej zaleca się stosowanie wziewnych preparatów złożonych ICS + formoterol, które mogą być używane zarówno na stałe, jak i doraźnie – w jednej inhalacji.
Kiedy sięgać po lek doraźny?
Leki doraźne stosuje się wyłącznie wtedy, gdy pojawiają się nagłe objawy astmy. Najczęściej są to:
duszność lub kaszel wywołane alergenem, zimnym powietrzem lub wysiłkiem,
ostry skurcz oskrzeli, który utrudnia oddychanie,
nagłe nasilenie objawów mimo stosowania leczenia podstawowego.
U niektórych pacjentów SABA można zastosować profilaktycznie, np. przed intensywnym wysiłkiem fizycznym, jeśli w przeszłości dochodziło do duszności.
Kiedy leki doraźne mogą być niebezpieczne?
Chociaż leki te są bardzo skuteczne i powszechnie stosowane, istnieją sytuacje, w których należy zachować szczególną ostrożność. Dotyczy to m.in. osób z chorobami serca, nadczynnością tarczycy lub niektórymi schorzeniami naczyniowymi. Ryzyko powikłań rośnie też przy niekontrolowanej cukrzycy.
Do sytuacji, w których nie zaleca się stosowania SABA bez wcześniejszej oceny lekarskiej, należą:
nadwrażliwość na substancję czynną lub składniki leku,
kardiomiopatia przerostowa, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu,
ciężkie nadciśnienie tętnicze lub nieleczona nadczynność tarczycy,
guz chromochłonny nadnerczy (pheochromocytoma).
Pacjenci z cukrzycą również powinni zachować ostrożność – leki SABA mogą wpływać na poziom glukozy we krwi.
Jakie skutki uboczne mogą się pojawić?
Większość działań ubocznych po zastosowaniu leku doraźnego jest łagodna i krótkotrwała. Występują głównie przy częstym stosowaniu lub przekroczeniu zalecanej dawki. Mogą pojawić się:
przyspieszone bicie serca (tachykardia), kołatanie,
drżenie rąk, napięcie mięśniowe,
bóle lub zawroty głowy, uczucie niepokoju, nerwowość,
suchość błon śluzowych, podrażnienie gardła,
spadek poziomu potasu we krwi (hipokaliemia).
Rzadko, ale możliwa jest reakcja alergiczna lub paradoksalny skurcz oskrzeli – wówczas należy natychmiast odstawić lek i wezwać pomoc medyczną.
Leki te są bezpieczne, jeśli są stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza. Nadużywanie, błędna technika inhalacji lub leczenie bez nadzoru zwiększają ryzyko działań ubocznych i zaostrzenia choroby.
Leki długo działające (LABA) i preparaty złożone z ICS
W leczeniu umiarkowanej i ciężkiej astmy często nie wystarcza samo działanie przeciwzapalne. W takich przypadkach stosuje się leki rozszerzające oskrzela o przedłużonym działaniu, czyli LABA, zawsze w połączeniu z glikokortykosteroidami wziewnymi (ICS). Dzięki temu terapia działa na dwa mechanizmy choroby – jednocześnie poprawia drożność dróg oddechowych i tłumi stan zapalny.
Ważne
LABA nie działają przeciwzapalnie, dlatego nie powinny być stosowane samodzielnie. Monoterapia zwiększa ryzyko ciężkich zaostrzeń. Bezpieczniejsze są preparaty złożone ICS+LABA, które łączą leczenie przeciwzapalne i rozszerzające oskrzela.
Jak działają LABA – leki o wydłużonym efekcie
Leki LABA (long-acting beta2-agonists) działają podobnie jak leki doraźne SABA – rozszerzają oskrzela i ułatwiają oddychanie. Ich efekt utrzymuje się jednak znacznie dłużej – od 12 do nawet 24 godzin.
Do najczęściej stosowanych substancji należą:
formoterol – działa już po 1–3 minutach i ma szybki początek działania,
salmeterol – wolniejszy początek (10–20 minut), ale bardzo długi czas działania.
Ponieważ LABA nie zmniejszają stanu zapalnego, nie mogą zastąpić leczenia przeciwzapalnego. Ich rola to wspomaganie ICS w uzyskaniu lepszej kontroli objawów i zmniejszenie ryzyka napadów.
Zalety preparatów złożonych ICS + LABA
Połączenie dwóch substancji w jednym inhalatorze poprawia skuteczność leczenia i ogranicza liczbę zaostrzeń. Coraz częściej stosuje się też tzw. strategię MART (Maintenance and Reliever Therapy), w której jeden preparat działa zarówno jako lek codzienny, jak i doraźny.
Najważniejsze korzyści z terapii ICS+LABA to:
lepsza kontrola astmy i mniejsza liczba zaostrzeń,
rzadsze hospitalizacje,
uproszczony schemat dawkowania i lepsza współpraca pacjenta z lekarzem,
możliwość stosowania jednej inhalacji w ramach terapii podtrzymującej i ratunkowej.
W Polsce rośnie liczba pacjentów korzystających z tej formy leczenia. Według danych NFZ, w 2019 roku preparaty ICS+LABA wykupiło ponad 783 tysiące osób – o ponad 200 tysięcy więcej niż pięć lat wcześniej.
Dla kogo przeznaczona jest ta forma leczenia?
Preparaty ICS+LABA zaleca się przede wszystkim pacjentom, u których samo stosowanie wziewnych steroidów nie wystarcza do uzyskania kontroli nad astmą. Dotyczy to osób z częstymi objawami w dzień i w nocy, a także tych, którzy wcześniej przeszli zaostrzenia mimo leczenia podstawowego.
Leczenie złożone sprawdza się szczególnie dobrze w astmie o umiarkowanym i ciężkim przebiegu. Dzięki niemu można uniknąć eskalacji terapii i częstego sięgania po leki doraźne.
Kiedy nie stosować LABA samodzielnie?
Najważniejszym przeciwwskazaniem do stosowania LABA jest ich używanie bez jednoczesnego leczenia przeciwzapalnego. Taka monoterapia zwiększa ryzyko poważnych powikłań. Poza tym istnieją pewne grupy pacjentów, u których lekarz może zalecić ostrożność.
Nie zaleca się LABA lub preparatów złożonych u osób:
z nadwrażliwością na którykolwiek składnik leku,
z niestabilnymi chorobami sercowo-naczyniowymi, zaburzeniami rytmu serca,
z niekontrolowaną cukrzycą, nadczynnością tarczycy lub guzami nadnerczy.
W każdej z tych sytuacji lekarz ocenia ryzyko indywidualnie i dobiera terapię ostrożnie.
Możliwe działania niepożądane – co warto wiedzieć?
Działania uboczne po LABA są zazwyczaj łagodne i przemijające. Najczęściej dotyczą układu nerwowego i mięśniowego. Ich nasilenie maleje przy stosowaniu preparatów złożonych, co potwierdza bezpieczeństwo terapii skojarzonej.
Do możliwych działań niepożądanych należą:
drżenia mięśniowe, zwłaszcza rąk,
bóle głowy, kołatanie serca,
zaburzenia snu, uczucie niepokoju,
skurcze mięśni, zawroty głowy.
Jeśli objawy są nasilone lub utrzymują się dłużej, warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć korektę dawki.
Leki dodatkowe w terapii astmy (LAMA, LTRA, doustne GKS, leki biologiczne)
Nie każdy pacjent z astmą potrzebuje dodatkowych leków poza standardową terapią wziewną. Jednak w niektórych przypadkach – zwłaszcza gdy objawy utrzymują się mimo leczenia lub występują częste zaostrzenia – lekarz może zalecić leczenie uzupełniające. Tego typu preparaty pozwalają lepiej kontrolować przebieg choroby i ograniczyć konieczność sięgania po doustne steroidy.
Leki dodatkowe są dobierane indywidualnie. Ich zastosowanie zależy od rodzaju astmy, odpowiedzi pacjenta na dotychczasowe leczenie oraz współistniejących chorób. Dostępne są w różnych formach – od inhalatorów, przez tabletki, po nowoczesne leki biologiczne.
LAMA – wsparcie dla pacjentów z cięższą postacią astmy
Długo działające leki antycholinergiczne (LAMA) to grupa preparatów, które pomagają rozkurczyć mięśnie oskrzeli poprzez blokowanie receptorów muskarynowych. Ich działanie uzupełnia efekty ICS i LABA, szczególnie w przypadkach astmy ciężkiej lub współistniejącej z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP).
Najczęściej stosowanym lekiem z tej grupy jest tiotropium – dostępny w Polsce m.in. jako preparat Spiriva Respimat. Dodanie LAMA do terapii może znacząco poprawić kontrolę objawów, zmniejszyć liczbę zaostrzeń i poprawić jakość życia pacjenta.
LTRA – dodatkowa ochrona dla wybranych pacjentów
Leki przeciwleukotrienowe (LTRA) blokują receptory odpowiedzialne za reakcje zapalne i skurcz oskrzeli. Działają głównie w górnych drogach oddechowych, dlatego są szczególnie skuteczne u osób z astmą alergiczną lub astmą wysiłkową, często współistniejącą z alergicznym nieżytem nosa.
Montelukast to najczęściej stosowany lek z tej grupy. Przyjmuje się go doustnie, jest więc wygodną alternatywą dla pacjentów, którzy mają trudności z techniką inhalacji. Choć LTRA nie są tak skuteczne jak ICS, mogą być wartościowym dodatkiem w terapii łagodnej lub umiarkowanej astmy.
Doustne glikokortykosteroidy – leki przeciwzapalne na trudniejsze przypadki
Sterydy doustne to silne leki przeciwzapalne stosowane w najcięższych przypadkach astmy oraz w czasie zaostrzeń. Ich działanie jest szybkie i skuteczne – zmniejszają stan zapalny i obrzęk w oskrzelach, co poprawia oddychanie i ogranicza ryzyko hospitalizacji.
Ze względu na liczne działania niepożądane, takie jak osteoporoza, zaburzenia metaboliczne, cukrzyca czy nadciśnienie, leczenie ogólnoustrojowymi GKS wymaga ścisłej kontroli lekarskiej. Kuracje powinny być możliwie krótkie, a ich odstawianie – stopniowe i nadzorowane przez specjalistę.
Leki biologiczne – nowoczesne podejście do ciężkiej astmy
W przypadkach ciężkiej, niekontrolowanej astmy coraz częściej stosuje się leki biologiczne. To przeciwciała monoklonalne, które precyzyjnie blokują określone mechanizmy zapalne, np. związane z eozynofilami, IgE lub interleukinami odpowiedzialnymi za reakcje alergiczne.
W Polsce dostępne są m.in. omalizumab, mepolizumab, benralizumab i dupilumab. Ich skuteczność potwierdzają liczne badania – redukują liczbę zaostrzeń, poprawiają funkcję płuc, zmniejszają potrzebę stosowania doustnych steroidów i poprawiają jakość życia pacjentów.
Leczenie biologiczne prowadzone jest w ramach programów lekowych i kwalifikuje się do niego pacjentów, u których klasyczne metody nie przynoszą efektów. Terapia uznawana jest za bezpieczną, z niskim ryzykiem działań niepożądanych.
Czy istnieją leki na astmę bez recepty?
Wielu pacjentów, zwłaszcza po pierwszej diagnozie, szuka informacji o lekach na astmę dostępnych bez recepty. To naturalne pytanie, ale odpowiedź jest jednoznaczna – skuteczne leczenie astmy, czyli takie, które działa przeciwzapalnie i zapobiega napadom, wymaga leków dostępnych wyłącznie na receptę. Preparaty dostępne bez recepty mogą mieć charakter wspomagający, ale nie leczą przyczyny choroby.
Co faktycznie można kupić bez recepty?
W aptekach dostępnych jest kilka grup produktów, które mogą wspierać pacjenta z astmą, ale nie zastępują one leczenia podstawowego. Sprzęt inhalacyjny – komory inhalacyjne (spejsery), nebulizatory, inhalatory ultradźwiękowe lub siateczkowe – pomagają w podaniu leków, ale nie są lekami same w sobie.
Roztwory soli fizjologicznej lub hipertonicznej, stosowane do nebulizacji, nawilżają błony śluzowe, rozrzedzają wydzielinę, mogą łagodzić kaszel, ale nie wpływają na stan zapalny w oskrzelach.
Spraye do nosa i preparaty barierowe przydają się przy alergii wziewnej, zmniejszają objawy ze strony nosa, ale nie wpływają na astmę. Niektóre leki przeciwhistaminowe, np. cetyryzyna, pomagają łagodzić objawy alergii, jednak nie działają przeciwzapalnie w drogach oddechowych. Preparaty ziołowe i suplementy diety mogą wspierać ogólną odporność lub łagodzić kaszel, ale nie mają potwierdzonego działania w leczeniu astmy.
Warto podkreślić, że wszystkie skuteczne leki kontrolujące (np. ICS, LABA, LAMA) oraz leki doraźne (np. salbutamol) są dostępne wyłącznie na receptę, z przepisu lekarza.
Dlaczego leki OTC nie wystarczą?
Astma to przewlekły stan zapalny dróg oddechowych. Do jego opanowania potrzebne są leki działające głęboko – przeciwzapalnie, rozszerzająco na oskrzela, z odpowiednio dobraną dawką i formą podania. Żaden produkt bez recepty nie spełnia tych warunków.
Leki OTC nie zatrzymują procesu zapalnego, nie chronią przed zaostrzeniami i nie poprawiają długofalowej kontroli choroby. Samodzielne leczenie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia. W przypadku regularnych objawów lub konieczności stosowania inhalatorów doraźnych częściej niż dwa razy w tygodniu, konieczna jest [konsultacja internistyczna].
Kiedy produkty bez recepty mogą być pomocne?
Chociaż nie leczą astmy, niektóre produkty OTC mogą wspierać codzienne funkcjonowanie – szczególnie w łagodnych postaciach astmy lub w ramach profilaktyki objawów towarzyszących, np. infekcji dróg oddechowych.
Najczęstsze zastosowania to nawilżanie dróg oddechowych (np. solą fizjologiczną), wspomaganie odkrztuszania wydzieliny, łagodzenie podrażnienia gardła lub suchego kaszlu oraz higiena nosa przy alergiach wziewnych.
Ograniczenia i zagrożenia samoleczenia
Tak jak wspomniano, produkty bez recepty nie zmniejszają stanu zapalnego, nie poprawiają czynności płuc i nie chronią przed ciężkimi napadami. Dają tylko krótkotrwałą ulgę i mogą uśpić czujność, jeśli pacjent traktuje je jako substytut leczenia zaleconego przez lekarza. Stosowanie wyłącznie leków OTC zwiększa ryzyko niekontrolowanej astmy, częstszych hospitalizacji oraz przewlekłego uszkodzenia dróg oddechowych.
Przeczytaj też: Nieleczona astma oskrzelowa - objawy. Czy da się ją wyleczyć?
Czy leki OTC mogą powodować działania niepożądane?
Choć większość dostępnych bez recepty preparatów jest bezpieczna, niektóre mogą wywoływać działania uboczne. Roztwory hipertoniczne mogą powodować kaszel lub pieczenie w gardle. Syropy przeciwkaszlowe mogą prowadzić do senności, a wykrztuśne – do biegunki. Suplementy diety w nadmiarze mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami. Zawsze warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem przed ich zastosowaniem.
Leki zabronione w astmie – czego unikać w przebiegu astmy?
Nie wszystkie leki dostępne w aptece są bezpieczne dla osób chorujących na astmę oskrzelową. Niektóre preparaty – nawet popularne środki przeciwbólowe, na nadciśnienie czy przeziębienie – mogą prowadzić do zaostrzenia objawów, duszności, a nawet groźnych napadów astmy. Dlatego tak ważne jest, by zawsze sprawdzać skład leków i konsultować ich stosowanie z lekarzem lub farmaceutą.
NLPZ – ryzyko dla osób z nadwrażliwością
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak aspiryna i ibuprofen, mogą być niebezpieczne dla pacjentów z tzw. astmą aspirynową. To nadwrażliwość, która dotyczy nawet 10% chorych. Przyjęcie NLPZ może u nich wywołać silny napad duszności, skurcz oskrzeli, pokrzywkę lub obrzęk. Bezpieczniejszym środkiem przeciwbólowym jest w tym przypadku paracetamol, pod warunkiem, że nie przekracza się zalecanej dawki.
Kodeina i dekstrometorfan – przeciwwskazane w astmie
Leki przeciwkaszlowe zawierające kodeinę lub dekstrometorfan działają na ośrodek oddechowy w mózgu i mogą prowadzić do jego zahamowania. Dodatkowo wysuszają i drażnią drogi oddechowe. U pacjentów z astmą mogą nasilać kaszel, wywoływać uczucie duszności lub paradoksalnie skurcz oskrzeli. W przypadku uporczywego kaszlu lepiej szukać bezpieczniejszych, roślinnych alternatyw, ale tylko po konsultacji z lekarzem.
Nieselektywne beta-blokery – uwaga przy nadciśnieniu i problemach z sercem
Beta-blokery są stosowane w leczeniu nadciśnienia i chorób serca, ale u chorych na astmę nieselektywne formy, np. propranolol, mogą blokować receptory beta2 w oskrzelach. To może prowadzić do ich skurczu i duszności. Bezpieczniejsze są selektywne beta-blokery (np. atenolol), jednak i one powinny być stosowane wyłącznie pod kontrolą lekarza.
Olejki eteryczne i ziołowe inhalacje mogą podrażniać
Choć olejki eteryczne są powszechnie kojarzone z oczyszczaniem dróg oddechowych, u wielu pacjentów z astmą mogą wywołać odwrotny efekt – silne podrażnienie i skurcz oskrzeli. Dotyczy to zwłaszcza wdychania oparów kamfory, mentolu czy eukaliptusa. Inhalacje z ich dodatkiem nie są zalecane w astmie.
Niektóre leki uspokajające i nasenne
Środki działające depresyjnie na ośrodek oddechowy, szczególnie starsze leki nasenne i uspokajające, mogą nasilać objawy astmy, zwłaszcza nocne. Ich stosowanie powinno być zawsze ocenione przez lekarza, zwłaszcza jeśli pacjent ma tendencję do zaostrzeń nocnych.
Mukolityki – nie zawsze pomagają
Substancje rozrzedzające wydzielinę, jak ambroksol, bromheksyna czy acetylocysteina, bywają pomocne w infekcjach, ale u części pacjentów z astmą mogą działać drażniąco. Skutek to nasilenie kaszlu, uczucie ściskania w klatce piersiowej, a nawet duszność. Ich stosowanie powinno być indywidualnie oceniane przez lekarza.
Ile kosztuje leczenie astmy i leki na astmę? Refundacja NFZ i prywatne konsultacje
Leczenie astmy bywa długotrwałe, ale nie musi być bardzo kosztowne. Większość leków kontrolujących i doraźnych jest refundowana, a pacjent pokrywa jedynie część ceny. Inaczej wygląda sytuacja przy lekach biologicznych czy przy korzystaniu z prywatnej opieki zdrowotnej. Warto wiedzieć, kiedy leczenie pokrywa NFZ, a kiedy trzeba liczyć się z pełnymi kosztami.
Jakie leki na astmę są refundowane?
Podstawowe leki stosowane w leczeniu astmy – czyli wziewne glikokortykosteroidy (ICS), preparaty złożone ICS+LABA oraz leki doraźne typu SABA – znajdują się na liście refundacyjnej NFZ. Oznacza to, że pacjent dopłaca tylko część ceny, zazwyczaj kilka do kilkunastu złotych za opakowanie. Przykładowe leki refundowane to Airbufo Forspiro, Budesonid, Fluticomb czy Flixotide. Wysokość dopłaty zależy od preparatu, dawki oraz formy podania.
W 2019 roku NFZ przeznaczył na leczenie astmy ponad 257 mln zł. Średni koszt refundacji leczenia na jednego pacjenta wynosił wtedy 329 zł rocznie. Apteki wydały łącznie ponad 20,9 mln opakowań leków na astmę, z czego aż 5,6 mln stanowiły ICS.
Kiedy trzeba zapłacić pełną cenę?
Niektóre nowoczesne preparaty – zwłaszcza te stosowane przy astmie ciężkiej – mogą nie być objęte refundacją lub mieć wysoką dopłatę. Pełne koszty ponoszą też pacjenci, którzy kupują leki na prywatną receptę poza systemem refundacji. Ceny wahają się wtedy od kilkudziesięciu do ponad 100 zł za opakowanie, w zależności od leku i producenta.
Szczególnym przypadkiem są leki biologiczne – bardzo skuteczne, ale kosztowne (nawet kilka tysięcy złotych za dawkę). Są one dostępne wyłącznie w ramach programów lekowych NFZ i wymagają kwalifikacji przez lekarza specjalistę. Dla pacjenta leczenie jest wówczas bezpłatne.
Porównanie: leczenie w ramach NFZ i prywatnie
Konsultacja z alergologiem lub pulmonologiem w ramach NFZ jest bezpłatna, ale często wymaga długiego oczekiwania. Wizyty prywatne kosztują średnio 150–300 zł, a specjalistyczne badania diagnostyczne (spirometria, testy alergiczne) to dodatkowe koszty.
Alternatywą są szybkie teleporady, które kosztują od 50 do 100 zł – np. przez platformę KlikLekarz. W ten sposób można uzyskać e-receptę na leki kontrolujące lub doraźne bez konieczności wychodzenia z domu. To rozwiązanie szczególnie przydatne dla pacjentów, którzy potrzebują szybkiego kontaktu z lekarzem lub odnowienia recepty.
Leki na astmę oskrzelową – podsumowanie
Leki stosowane w farmakoterapii astmy oskrzelowej mają na celu nie tylko łagodzenie objawów, ale przede wszystkim kontrolowanie przewlekłego stanu zapalnego w drogach oddechowych. Najkorzystniejszą formą podawania leków są preparaty wziewne – dzięki działaniu rozszerzającemu oskrzela oraz bezpośredniemu dotarciu do miejsca zapalenia, pozwalają osiągnąć szybki efekt terapeutyczny przy minimalnym ryzyku ogólnoustrojowych działań niepożądanych.
W codziennym leczeniu stosuje się leki przeciwzapalne i kontrolujące przebieg choroby, natomiast leki stosowane doraźnie służą jako ratunek w stanach zaostrzenia astmy. Leki te zmniejszają częstość napadów, poprawiają komfort życia i ograniczają ryzyko hospitalizacji.
Istotna jest regularność używania leków oraz właściwa technika inhalacji – lek w postaci aerozolu czy proszku działa skuteczniej, gdy jest stosowany zgodnie z zaleceniami. Po każdej inhalacji, szczególnie sterydowej, warto przepłukać usta wodą, by zmniejszyć ryzyko kandydozy i wystąpienia ogólnoustrojowych skutków ubocznych. W Polsce dostępne są powszechnie stosowane preparaty ICS, LABA i ICS+LABA, a także nowsze terapie, które lekarz może włączyć przy braku kontroli objawów.
Najczęściej zadawane pytania
Główne wnioski
- Do najczęściej stosowanych w przebiegu astmy oskrzelowej leków należą wziewne glikokortykosteroidy, długo działające beta2-mimetyki oraz preparaty złożone ICS+LABA.
- Zarówno w leczeniu astmy, jak i w zapobieganiu jej zaostrzeniom, kluczowe znaczenie ma regularne stosowanie leków kontrolujących.
- W farmakoterapii dominują leki wziewne – działają bezpośrednio w miejscu zapalenia i mają korzystny profil bezpieczeństwa.
- Leki wziewne wymagają poprawnej techniki stosowania i higieny jamy ustnej, by uniknąć działań niepożądanych.
- Leki doraźne powinny być stosowane wyłącznie w sytuacjach napadowych, a ich nadużywanie świadczy o braku kontroli choroby.
- Terapia krokowa pozwala na elastyczne dopasowanie leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.
- Samodzielne leczenie lub korzystanie wyłącznie z preparatów bez recepty nie zastąpi skutecznej farmakoterapii.
