Choroba nie wybiera, ale czy umowa zlecenie daje prawo do L4 i zasiłku chorobowego? Wiele osób sądzi, że nie. Tymczasem w określonych warunkach zleceniobiorca może otrzymać świadczenie z ZUS. W artykule opisujemy, kto może z tego skorzystać, jakie trzeba spełnić warunki i jak wygląda procedura krok po kroku.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Czy na podstawie umowy zlecenia przysługuje L4 i zasiłek chorobowy z ZUS.
- Jak działa dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i kiedy można do niego przystąpić.
- Jakie warunki musi spełnić zleceniobiorca, aby nabyć prawo do świadczenia chorobowego.
- Ile wynosi płatne L4 na umowie zlecenie i jak obliczana jest wysokość zasiłku chorobowego.
- Czy możliwe jest uzyskanie zwolnienia lekarskiego przy kończącej się umowie zlecenie.
- Co oznacza niezdolność do pracy w ciąży dla osoby zatrudnionej na zleceniu.
- W jaki sposób zleceniobiorca może otrzymać e‑ZLA przez internet i czy działa ono tak samo jak na etacie.
Przeczytaj także:
L4 online – jak szybko uzyskać zwolnienie lekarskie przez internet?
Dobry powód na zwolnienie lekarskie (L4) – co warto wiedzieć?
Kim jest zleceniobiorca i jakie ma prawa?
Zleceniobiorca to osoba fizyczna, która wykonuje określone zadanie na podstawie umowy zlecenia. Taka umowa jest regulowana przez Kodeks cywilny, a nie Kodeks pracy. Oznacza to, że zleceniobiorca nie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów o stosunku pracy.
Zleceniobiorca wykonuje usługę z należytą starannością, ale nie musi osiągnąć konkretnego efektu. Nie jest podporządkowany zleceniodawcy w taki sposób, jak pracownik etatowy, jeśli chodzi o miejsce i czas pracy. Jeśli umowa to dopuszcza, może przekazać też wykonanie zlecenia innej osobie.
Kiedy zleceniodawca jest objęty ubezpieczeniem?
Umowa zlecenie nie daje prawa do urlopu wypoczynkowego, dodatku za pracę w nocy ani gwarancji wypłaty wynagrodzenia w czasie choroby. Nie wlicza się także do stażu pracy. Mimo to zleceniobiorca może być objęty ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym. Warunkiem jest spełnienie określonych kryteriów.
Student do 26. roku życia zazwyczaj nie płaci składek ZUS od umowy zlecenia. W takiej sytuacji nie ma prawa do zasiłku chorobowego. Po ukończeniu 26 lat albo utracie statusu studenta składki stają się obowiązkowe. Osoba wykonująca zlecenie zaczyna wtedy podlegać ubezpieczeniom społecznym, w tym emerytalnemu i rentowemu. Ubezpieczenie zdrowotne można uzyskać także jako członek rodziny, np. przez zgłoszenie przez rodzica.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe a umowa zlecenie
Aby skorzystać ze świadczeń związanych z chorobą, zleceniobiorca może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy wcześniej został objęty obowiązkowymi składkami emerytalną i rentową. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie uruchamia się automatycznie. Wymaga osobnego zgłoszenia i regularnego opłacania składki.
Dzięki temu ubezpieczeniu zleceniobiorca może otrzymać zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński lub inne świadczenia w razie niezdolności do pracy. Jeżeli nie został objęty ubezpieczeniem chorobowym albo składka nie była opłacana, ZUS nie wypłaci żadnych świadczeń, nawet jeśli lekarz wystawił zwolnienie.
Umowa zlecenie a zwolnienie lekarskie – kiedy przysługuje L4?
Zleceniobiorca nie ma przypisanego prawa do wynagrodzenia w okresie choroby. Zwolnienie lekarskie, jakie obowiązuje pracowników na umowie o pracę, nie zadziała przy zleceniu, chyba że umowa sama przewiduje taką ochronę. Dopiero gdy osoba pracująca na zleceniu spełni konkretne warunki, może kwalifikować się do zasiłku chorobowego z ZUS.
Potrzebujesz zwolnienia lekarskiego?
Nie musisz iść do przychodni. Porozmawiaj z lekarzem przez telefon, opisz swoje dolegliwości i uzyskaj kwalifikację do wystawienia elektronicznego L4.
Warunek objęcia ubezpieczeniem chorobowym
Prawo do płatnego L4 przy umowie zlecenia pojawia się tylko wtedy, gdy zleceniobiorca zostaje objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Wcześniej jednak musi być zgłoszony do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tego samego tytułu. Bez tych zgłoszeń nie można uruchomić składki chorobowej.
Dopiero po dopełnieniu tych formalności i regularnym opłacaniu składki chorobowej możliwa będzie ochrona w razie niezdolności do pracy.
Okres wyczekiwania
Nawet przy opłacaniu składki chorobowej osoba wykonująca zlecenie uzyskuje prawo do zasiłku dopiero po upływie okresu wyczekiwania – wynoszącego 90 dni ciągłego objęcia ubezpieczeniem chorobowym.
Istnieją jednak wyjątki, które pozwalają uzyskać zasiłek już od pierwszego dnia. Dzieje się tak, gdy:
niezdolność do pracy wynikła z wypadku w drodze do lub z pracy,
osoba została objęta ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły lub studiów,
chodzi o byłych posłów i senatorów, objętych ochroną w określonych warunkach.
Dzięki tym regułom niektóre osoby otrzymają zasiłek szybciej niż po upływie 90 dni.
Zwolnienie lekarskie (e‑ZLA) i procedura
W przypadku choroby lekarz wystawia e‑ZLA – elektroniczne zwolnienie lekarskie, które trafia bezpośrednio do systemu ZUS. Jeśli zleceniodawca ma aktywne konto na PUE ZUS, dokument staje się dostępny także dla niego. Wersja papierowa potrzebna jest tylko wtedy, gdy system tego wymaga.
Aby otrzymać zasiłek, konieczne jest złożenie wniosku i odpowiednich dokumentów. Wśród nich wymaga się zaświadczenia ZUS Z‑3a od zleceniodawcy, potwierdzającego wysokość wynagrodzenia i okresy ubezpieczenia. Na tej podstawie ZUS ustala, czy spełnione są warunki i wypłaca świadczenie.
Jeśli składka chorobowa nie została opłacona, prawo do zasiłku nie przysługuje, niezależnie od tego, że wystawiono zwolnienie lekarskie.
Stawki składek w 2025 roku
W 2025 roku stawki dla umowy zlecenia przedstawiają się następująco:
emerytalna – 19,52% podstawy wymiaru składek (po połowie finansowana przez zleceniodawcę i zleceniobiorcę),
rentowa – 8% (6,5% opłaca zleceniodawca, 1,5% zleceniobiorca),
wypadkowa – od 0,67 do 3,86% (płatna przez zleceniodawcę),
zdrowotna – 9% podstawy (płaci zleceniobiorca),
chorobowa – 2,45% podstawy (płaci ją zleceniobiorca, jeśli przystąpi do ubezpieczenia chorobowego),
FP i FGŚP – 2,55% (płatne przez zleceniodawcę).
Jeśli zleceniobiorca opłaca składkę chorobową, jego łączny koszt składek wynosi około 22,16% wynagrodzenia brutto. Zleceniodawca dodatkowo ponosi koszt około 20,48%.
Dlaczego opłacanie składki chorobowej się opłaca?
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe otwiera dostęp do kilku świadczeń:
zasiłku chorobowego – zwykle 80% podstawy wymiaru składek,
zasiłku macierzyńskiego,
zasiłku opiekuńczego,
świadczenia rehabilitacyjnego.
Dzięki temu osoba pracująca na zleceniu może uzyskać wsparcie finansowe w okresie choroby lub niezdolności do pracy.
Konsekwencje braku składki chorobowej
Jeśli zleceniobiorca nie zgłosił się do ubezpieczenia chorobowego lub przestał opłacać składkę, traci prawo do świadczeń z ZUS. Nie dostanie więc zasiłku chorobowego nawet w razie poważnej choroby.
Brak tego ubezpieczenia wiąże się także z utratą możliwości uzyskania zasiłku macierzyńskiego i innych świadczeń związanych z niezdolnością do pracy. Ponadto osoba bez opłaconej składki zdrowotnej może utracić dostęp do bezpłatnej opieki medycznej w ramach NFZ.
Osoby uczące się lub będące studentami mogą jednak skorzystać z pewnych okresów ochronnych. Ubezpieczenie jako osoba członkowska kontynuuje się zwykle do ukończenia 26 roku życia. Po zakończeniu nauki prawo do świadczeń utrzymuje się przez cztery miesiące, a w przypadku absolwentów szkół ponadpodstawowych okres ten może wynosić sześć miesięcy. Po tym czasie konieczne staje się posiadanie własnego tytułu do ubezpieczenia.
Kończąca się umowa zlecenie a zwolnienie lekarskie – czy to działa?
Zleceniobiorcy często nie wiedzą, co dzieje się ze zwolnieniem lekarskim, jeśli wypada ono tuż przed końcem umowy lub zaraz po jej zakończeniu. W takich sytuacjach wiele zależy od tego, kiedy dokładnie wystawiono L4 oraz czy dana osoba była objęta ubezpieczeniem chorobowym.
Jeśli niezdolność do pracy powstała w czasie trwania umowy, prawo do zasiłku chorobowego nadal przysługuje – nawet jeśli zlecenie kończy się w trakcie trwania zwolnienia. Zasiłek wypłaca wówczas ZUS. Ochrona nie rozciąga się jednak bezterminowo. Po zakończeniu umowy zasiłek można pobierać maksymalnie przez 91 dni, o ile nie został wyczerpany ogólny limit 182 dni zasiłku chorobowego.
Warunki, które trzeba spełnić:
niezdolność do pracy musi rozpocząć się najpóźniej w dniu zakończenia umowy;
po ustaniu tytułu ubezpieczenia zasiłek przysługuje maksymalnie przez 91 dni;
konieczne jest złożenie do ZUS wniosku ZAS‑53 oraz formularza Z‑3a od zleceniodawcy;
jeśli L4 zostanie wystawione później niż 14 dni po zakończeniu umowy, zasiłek przysługuje tylko wtedy, gdy niezdolność do pracy trwa nieprzerwanie co najmniej 30 dni i spełnione są dodatkowe warunki.
Jeśli zwolnienie zostanie wystawione dopiero po zakończeniu umowy – np. w sobotę, gdy umowa wygasła w piątek – świadczenie nie przysługuje. W takiej sytuacji nawet wcześniejsze podleganie ubezpieczeniu nie wystarczy.
Prawo do świadczeń zdrowotnych z NFZ po zakończeniu umowy trwa jeszcze przez 30 dni. Po tym okresie, jeśli nie nastąpi nowe ubezpieczenie (np. praca, zgłoszenie jako członek rodziny, dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne), dostęp do bezpłatnej opieki zdrowotnej wygasa.
Zwolnienie przed końcem umowy – jak to wygląda w praktyce
Anna, 29-letnia recepcjonistka, przez trzy miesiące pracowała na umowie zlecenie w klubie fitness. Dobrowolnie opłacała składkę chorobową, więc miała prawo do zasiłku. Jej umowa kończyła się w piątek, 30 sierpnia.
Już w środę poczuła się źle, a w czwartek lekarz wystawił jej zwolnienie – e‑ZLA obowiązujące od 29 sierpnia do 4 września. Dzięki temu, że L4 zaczęło się jeszcze w czasie trwania umowy, Anna mogła otrzymać zasiłek z ZUS.
Gdyby lekarz wystawił zwolnienie dopiero w sobotę, czyli dzień po zakończeniu umowy, Anna nie otrzymałaby świadczenia – nawet mimo wyraźnych objawów choroby i wcześniejszego ubezpieczenia.
L4 na umowie zlecenie – ile wynosi świadczenie?
Wysokość zasiłku chorobowego zależy od dochodów oraz okresu podlegania ubezpieczeniu. Sprawdź, jak obliczyć podstawę i kto wypłaca to świadczenie.
Zasiłek chorobowy na umowie – jak liczyć podstawę wymiaru?
Zasiłek chorobowy wypłacany zleceniobiorcy wynosi co do zasady 80% podstawy wymiaru. Wyjątki dotyczą m.in. wypadków przy pracy, gdzie możliwe jest 100%. Sama podstawa ustalana jest indywidualnie.
Aby ją obliczyć:
podstawą jest przeciętny miesięczny przychód zleceniobiorcy z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy;
jeśli osoba nie podlegała ubezpieczeniu przez pełne 12 miesięcy, pod uwagę bierze się okres faktycznego ubezpieczenia – pełne miesiące kalendarzowe;
sumę przychodów z tego okresu dzieli się przez liczbę miesięcy;
od tak ustalonej podstawy odejmuje się 13,71% – to wartość odpowiadająca składce zdrowotnej;
zasiłek chorobowy wynosi 80% tej obniżonej kwoty.
Warto pamiętać, że wysokość świadczenia nie zależy od jednorazowego wynagrodzenia, lecz od średniej z dłuższego okresu. To oznacza, że nieregularne dochody mogą obniżyć podstawę wymiaru.
Ile wynosi zasiłek chorobowy – przykład wyliczenia
Załóżmy, że przeciętny miesięczny przychód zleceniobiorcy wynosi 3000 zł brutto. Po odliczeniu 13,71% składki zdrowotnej, podstawa wymiaru zasiłku wynosi około 2589 zł. Świadczenie w wysokości 80% to w tym przypadku około 2071 zł miesięcznie.
W szczególnych sytuacjach, takich jak wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, zasiłek może wynosić 100% podstawy. Nie obowiązuje jednak sztywne minimum wysokości zasiłku dla zleceniobiorców. Oznacza to, że jeśli ich przychody są niższe, np. z uwagi na pracę w niepełnym wymiarze lub nieregularne zlecenia, to także wysokość świadczenia będzie odpowiednio niższa.
Ważne
Minimalna podstawa zasiłku w 2025 r. to 4026,29 zł brutto i dotyczy tylko osób zatrudnionych na pełen etat. Przy umowach zlecenia nie obowiązuje ten próg, chyba że zleceniobiorca spełnia warunki uznania go za pracownika w rozumieniu przepisów.
Kto płaci za L4 na umowie zlecenie – zleceniodawca czy ZUS?
W przypadku umowy zlecenia świadczenie wypłaca ZUS – nie zleceniodawca. Dotyczy to zarówno krótkich, jak i dłuższych zwolnień lekarskich, o ile spełniony jest warunek objęcia ubezpieczeniem chorobowym i zakończonego 90-dniowego okresu wyczekiwania.
Zasiłek może być wypłacany od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Łączny maksymalny czas pobierania świadczenia wynosi 182 dni – z możliwością przedłużenia w określonych przypadkach, np. przy poważnych schorzeniach wymagających dłuższego leczenia.
Przeczytaj też: Ponowne zwolnienie lekarskie po 182 dniach – co dalej?
Jakie dokumenty trzeba złożyć, by otrzymać wypłatę
Aby uzyskać zasiłek chorobowy, niezbędne są trzy dokumenty:
elektroniczne zwolnienie lekarskie (e‑ZLA) – wystawione przez lekarza i przekazane do ZUS;
zaświadczenie ZUS Z‑3a – przygotowane przez zleceniodawcę, zawiera dane o wynagrodzeniu i okresach ubezpieczenia;
wniosek o zasiłek chorobowy (formularz ZAS‑53) – składany przez zleceniobiorcę.
Zleceniodawca jest odpowiedzialny za zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczenia chorobowego, jeśli ten wyraził taką wolę. Musi także przekazać dokument Z‑3a. Zleceniobiorca z kolei powinien zadbać o terminowe złożenie e‑ZLA i wniosku o zasiłek.
Cała procedura odbywa się za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych ZUS, która umożliwia szybszą obsługę i wypłatę świadczeń.
Zwolnienie lekarskie online na umowie zlecenie – jak to działa?
Osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenie może uzyskać zwolnienie lekarskie bez wychodzenia z domu. Proces wygląda podobnie jak w przypadku osób na umowie o pracę, jednak jego skutki zależą od tego, czy zleceniobiorca opłaca składkę chorobową.
Wszystko zaczyna się od wypełnienia formularza medycznego – na przykład na platformie takiej jak KlikLekarz.pl. W formularzu należy dokładnie opisać objawy i dołączyć dokumentację, jeśli taką się posiada (np. wcześniejsze wyniki badań). Następnie odbywa się zdalna konsultacja z lekarzem. Jeśli specjalista uzna, że stan zdrowia uzasadnia niezdolność do pracy, wystawia elektroniczne zwolnienie lekarskie – e‑ZLA.
Zwolnienie trafia automatycznie do systemu ZUS. Nie trzeba dostarczać go osobiście ani przesyłać w formie papierowej. ZUS udostępnia dokument także zleceniodawcy – jeśli posiada konto na Platformie Usług Elektronicznych.
Wystawienie zwolnienia to jednak nie to samo co prawo do świadczenia. Jeśli zleceniobiorca nie jest objęty ubezpieczeniem chorobowym – czyli nie przystąpił do niego i nie opłaca składki – nie ma prawa do zasiłku. Zwolnienie nadal obowiązuje i można je wykorzystać do usprawiedliwienia nieobecności, ale nie wiąże się ono z żadnym świadczeniem wypłacanym przez ZUS.
Dlatego, nawet jeśli formalnie e‑ZLA zostanie wystawione, w praktyce warto zadbać o zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Tylko wtedy L4 daje realną ochronę finansową.
Umowa zlecenie a ciąża – L4 i urlop macierzyński
Kobieta w ciąży wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenie może skorzystać z prawa do zwolnienia lekarskiego i zasiłku macierzyńskiego – ale tylko jeśli opłaca dobrowolną składkę chorobową. Zlecenie nie zapewnia takich samych praw jak umowa o pracę, dlatego warto znać swoje możliwości i ograniczenia.
L4 w ciąży na umowie zlecenie – kiedy przysługuje?
Zleceniobiorczyni może otrzymać zwolnienie lekarskie z tytułu ciąży i pobierać zasiłek chorobowy w wysokości 100% podstawy wymiaru, o ile:
przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego;
opłacała składki przez wymagany okres (minimum 90 dni);
niezdolność do pracy została stwierdzona w czasie trwania umowy.
Brak opłacanej składki chorobowej oznacza brak świadczenia – nawet jeśli lekarz wystawi e‑ZLA.
Zasiłek macierzyński dla zleceniobiorczyni – na jakich zasadach?
Kobieta na zleceniu nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego w rozumieniu Kodeksu pracy, ale może otrzymać zasiłek macierzyński z ZUS, jeśli podlegała ubezpieczeniu chorobowemu w dniu porodu lub spełniła inne wymogi (np. poród nastąpił w ciągu 90 dni od zakończenia ubezpieczenia).
Warto pamiętać: umowa zlecenie może być rozwiązana w ciąży – nie chronią jej przepisy o zakazie wypowiedzenia, jak w przypadku etatu. Mimo to, jeśli składki były opłacane, prawo do zasiłku macierzyńskiego nie wygasa.
Jakie dokumenty należy złożyć do ZUS i ile trwa zasiłek?
Aby otrzymać zasiłek macierzyński, trzeba złożyć:
wniosek do ZUS o wypłatę świadczenia;
dokument potwierdzający tytuł do ubezpieczenia (np. umowę zlecenia);
odpis aktu urodzenia dziecka.
Długość zasiłku macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych lub przyjętych do adopcji/rodziny zastępczej:
20 tygodni – jedno dziecko;
31 tygodni – dwoje dzieci;
33 tygodnie – troje dzieci;
35 tygodni – czworo dzieci;
37 tygodni – pięcioro dzieci i więcej.
Po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego, zleceniobiorczyni może skorzystać z kolejnego świadczenia – zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego. Przysługuje on, jeśli wcześniej w całości został wypłacony zasiłek macierzyński.
Czas trwania zasiłku rodzicielskiego wynosi:
41 tygodni – jedno dziecko;
43 tygodnie – dwoje lub więcej dzieci;
38 tygodni – w przypadku przyjęcia dziecka do rodziny zastępczej (do 7. lub 10. roku życia) lub adopcji dziecka do 14. roku życia.
Warto wiedzieć, że zleceniobiorczyni może nadal wykonywać umowę zlecenie, nawet pobierając zasiłek macierzyński. Nie ma jednak prawa do ochrony przysługującej pracownicy na etacie – np. zakazu wypowiedzenia, urlopu wypoczynkowego czy gwarancji powrotu do pracy po zakończeniu pobierania świadczeń.
Umowa zlecenie a zasiłek chorobowy - podsumowanie
Zleceniobiorcy przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu umowy zlecenia – ale tylko wtedy, gdy jest objęty ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpił do ubezpieczenia dobrowolnie i opłaca składki. Samo posiadanie umowy cywilnoprawnej nie wystarcza do uzyskania świadczenia. Wysokość zasiłku chorobowego na L4 zależy od podstawy wymiaru, czyli przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich miesięcy. Standardowo zasiłek wynosi 80% podstawy, ale w niektórych przypadkach – np. ciąży lub wypadku przy pracy – zasiłek wynosi 100%.
Zleceniobiorca nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie tzw. okresu wyczekiwania. Przysługuje mu prawo do zasiłku, jeśli składki były opłacane przez minimum 90 dni. Istnieją jednak wyjątki – w szczególnych sytuacjach zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która uzyskała prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia.
Możliwość uzyskania zasiłku chorobowego daje realne wsparcie w razie choroby lub ciąży. Składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 2,45% podstawy wymiaru i jest dobrowolna – ale tylko jej opłacanie umożliwia dostęp do świadczeń. Warto zatem zadbać o to już na etapie zawierania umowy. W praktyce, zasiłek chorobowy z tytułu umowy może stanowić istotną pomoc finansową, o ile zleceniobiorca zawczasu zapewni sobie ochronę. Przez cały okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego lub jego kontynuacji, zleceniobiorca może liczyć na świadczenia z ZUS, jeśli zajdzie potrzeba czasowej niezdolności do pracy.
Najczęściej zadawane pytania
Główne wnioski
- Zleceniobiorca otrzyma zasiłek chorobowy, jeśli dobrowolnie przystąpi do ubezpieczenia i spełni warunki wymagane przez ZUS.
- Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje po 90 dniach opłacania składki, ale w wyjątkowych sytuacjach – np. ciąży czy wypadku – świadczenie przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia.
- Zleceniobiorca dostanie zasiłek chorobowy tylko jeśli ma ciągłość ubezpieczenia.
- Kobietom przysługuje prawo do zasiłku nie tylko w przypadku choroby, ale również w sytuacjach związanych z macierzyństwem.
- Miesięczny zasiłek liczony jest na podstawie przeciętnego przychodu, z uwzględnieniem okresu ubezpieczenia – jego wysokość zależy od indywidualnych danych.
