Metformin

Leczenie cukrzycy typu 2 często opiera się na zmianach stylu życia i odpowiednio dobranym leku. Jednym z najczęściej stosowanych preparatów jest Metformin – dostępny w różnych wariantach, m.in. jako Metformin Bluefish. Warto poznać jego działanie i sposób stosowania, zanim lekarz zdecyduje o rozpoczęciu terapii.

Czym jest lek Metformin i jak działa?

Metformin to lek przeciwcukrzycowy zalecany pacjentom z cukrzycą typu 2, szczególnie w sytuacji, gdy dieta i ćwiczenia fizyczne nie wystarczają do osiągnięcia prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Substancją czynną leku jest metformina, która działa wielokierunkowo.

Metformina zwiększa wykorzystanie glukozy przez komórki i nie powoduje nagłych spadków poziomu cukru, jeśli jest stosowana samodzielnie. Lek może być stosowany w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi lub insuliną. Ponieważ metformina jest wydalana przez nerki, bardzo ważna jest regularna kontrola czynności nerek, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku lub z istniejącym zaburzeniem ich funkcji.

Jak działa metformina?

Metformina wpływa na gospodarkę węglowodanową organizmu, ułatwiając kontrolę stężenia glukozy we krwi u chorych na cukrzycę typu 2. W porównaniu z innymi lekami, metformina nie pobudza wydzielania insuliny – działa raczej poprzez zwiększenie wrażliwości tkanek na ten hormon oraz zmniejszenie ilości glukozy wytwarzanej przez wątrobę. Dodatkowo może wpływać na mikroflorę jelitową, co również przekłada się na poprawę parametrów metabolicznych.

Dostępne dawki i producenci leku Metformin

Na rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele preparatów zawierających metforminę, sprzedawanych pod nazwą Metformin. Choć substancja czynna pozostaje ta sama, poszczególne produkty różnią się nazwą producenta i dawkami.

Metformin Bluefish tabletki powlekane i inne warianty produktu leczniczego Metformin

Jednym z najczęściej stosowanych wariantów jest Metformin Bluefish – tabletki powlekane zawierające metforminę w różnych dawkach. Oprócz niego dostępne są również preparaty produkowane przez: Galena, Biofarm, Inventia, Sandoz, STADA, Teva, Medreg oraz Vitabalans. Wszystkie te leki działają w podobny sposób, ponieważ opierają się na tej samej substancji czynnej. Różnice mogą dotyczyć substancji pomocniczych, wyglądu tabletki lub dostępności w danej aptece.

Dostępność dawek: 500 mg, 750 mg, 850 mg, 1000 mg

Preparaty Metformin występują najczęściej w dawkach 500 mg oraz 1000 mg. Niektóre firmy oferują również warianty pośrednie – 750 mg i 850 mg. Lekarz indywidualnie dobiera dawkę w zależności od potrzeb pacjenta, reakcji organizmu na leczenie oraz na podstawie wyników badania stężenia glukozy we krwi.

Wskazania do stosowania metforminy

Metformina to lek przeciwcukrzycowy wskazany do stosowania u pacjentów z rozpoznaną cukrzycą typu 2, zwłaszcza jeśli mają nadwagę, a samo stosowanie diety i ćwiczeń fizycznych nie pozwala na uzyskanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Lek może być stosowany:

• w monoterapii – jako jedyny lek,

• w skojarzeniu z innymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi,

• w skojarzeniu z insuliną – aby zwiększyć skuteczność terapii.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 i nadwagą, leczonych metforminą jako lekiem pierwszego wyboru, wykazano również zmniejszenie ryzyka powikłań związanych z cukrzycą – zwłaszcza w długotrwałym stosowaniu.

Metformin u dzieci i młodzieży

Metformina jest wskazana również dla dzieci od 10. roku życia i młodzieży z cukrzycą typu 2. Może być stosowana w monoterapii, jeśli dieta i aktywność fizyczna nie wystarczają do kontroli glikemii lub w skojarzeniu z insuliną, jeśli konieczne jest dodatkowe wsparcie terapii.

W badaniach klinicznych wykazano, że skuteczność i bezpieczeństwo stosowania metforminy u dzieci powyżej 10 lat są porównywalne z dorosłymi. Należy jednak pamiętać, że decyzja o leczeniu w tej grupie wiekowej wymaga szczególnej ostrożności i dokładnej kontroli wyników badań.

Jak dawkować lek Metformin?

Dawkowanie metforminy zależy od wieku pacjenta, czynności nerek oraz odpowiedzi organizmu na leczenie. Zazwyczaj dawka początkowa wynosi 500 mg lub 850 mg raz na dobę, a następnie lekarz stopniowo ją zwiększa, w zależności od wyników badania stężenia glukozy we krwi. Celem jest uzyskanie możliwie najlepszej kontroli glikemii przy jak najmniejszej liczbie działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.

Dawka maksymalna u dorosłych nie powinna przekraczać 3000 mg na dobę, podawanych w 2–3 dawkach podzielonych. U dzieci powyżej 10. roku życia maksymalna zalecana dawka to 2000 mg na dobę. W przypadku osób z zaburzeniem czynności nerek konieczne jest indywidualne dostosowanie dawkowania – metformina jest przeciwwskazana, jeśli GFR wynosi poniżej 30 ml/min.

Stosowanie metforminy zgodnie z zaleceniami lekarza

Leczenie metforminą powinno być prowadzone zgodnie z wytycznymi lekarza, który uwzględni nie tylko ogólny stan zdrowia pacjenta, ale także wyniki badań czynności nerek, obecność innych schorzeń oraz ewentualne stosowanie innych leków. W przypadku konieczności przejścia z innego doustnego leku przeciwcukrzycowego, poprzedni lek należy odstawić przed rozpoczęciem metforminy.

Zaleca się, by leczenie rozpoczynać od możliwie najmniejszej dawki, a następnie – co 10–15 dni – stopniowo ją zwiększać. Powolne zwiększanie dawki może poprawić tolerancję leku i zmniejszyć ryzyko działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Kontrola stężenia glukozy we krwi i ewentualne korekty dawkowania powinny być prowadzone pod nadzorem lekarza.

Metformin – dawkowanie a posiłki

Tabletki z metforminą należy przyjmować w czasie lub bezpośrednio po posiłkach. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko dolegliwości takich jak ból brzucha i utrata apetytu, nudności czy biegunka – objawów często występujących na początku leczenia. Jeśli lek jest stosowany raz na dobę, najlepiej przyjmować go rano, w czasie śniadania. W przypadku dwóch lub trzech dawek – przy kolejnych głównych posiłkach w ciągu dnia.

Tabletek nie należy kruszyć ani żuć – trzeba je połykać w całości, popijając wodą. Warto trzymać się stałych godzin przyjmowania, ponieważ ułatwia to kontrolę leczenia i ogranicza ryzyko pominięcia dawki.

Działania niepożądane leku Metformin

Lek Metformin może powodować pewne działania niepożądane i skutki uboczne, choć nie występują one u każdego pacjenta. Ich częstość i nasilenie zależą m.in. od dawki, sposobu przyjmowania oraz indywidualnej reakcji organizmu. Dolegliwości najczęściej pojawiają się na początku leczenia i zwykle ustępują samoistnie w miarę przystosowania przewodu pokarmowego do terapii. Ryzyko działań niepożądanych może być zmniejszone poprzez stosowanie metforminy zgodnie z zaleceniami lekarza, w trakcie posiłków i stopniowe zwiększanie dawki.

Najczęstsze działania niepożądane stosowania metforminy

Do najczęstszych objawów niepożądanych występujących u pacjentów leczonych metforminą należą dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak:

• nudności,

• biegunka,

• ból brzucha i utrata apetytu,

• wymioty.

Objawy te zwykle pojawiają się na początku leczenia i często ustępują po kilku dniach, szczególnie jeśli zastosowano zasadę powolnego zwiększania dawki.

Inne możliwe działania niepożądane to zaburzenia smaku oraz – w przypadku długotrwałego leczenia – zmniejszenie wchłaniania witaminy B12, które może prowadzić do niedokrwistości lub objawów neurologicznych. W razie podejrzenia niedoboru, lekarz może zalecić kontrolę poziomu tej witaminy.

Kwasica mleczanowa – rzadkie, ale poważne powikłanie

Najpoważniejszym, choć bardzo rzadkim działaniem niepożądanym metforminy, jest kwasica mleczanowa. Stan ten związany jest z kumulacją metforminy w organizmie i stanowi zagrożenie życia. Ryzyko kwasicy mleczanowej wzrasta szczególnie u pacjentów z niewydolnością nerek, ciężkimi infekcjami, odwodnieniem, chorobami wątroby lub niedotlenieniem tkanek.

Objawy, które mogą wskazywać na rozwijającą się kwasicę mleczanową, to:

• silne zmęczenie,

• ból brzucha,

• nudności i wymioty,

• trudności w oddychaniu,

• spowolnienie rytmu serca,

• uczucie zimna i zawroty głowy.

W razie ich wystąpienia należy natychmiast odstawić lek i zgłosić się po pomoc medyczną.

Aby zmniejszyć ryzyko, lekarz regularnie kontroluje czynność nerek i informuje pacjenta, w jakich sytuacjach konieczne jest czasowe wstrzymanie stosowania metforminy (np. przed badaniem z kontrastem, zabiegiem chirurgicznym czy przy silnej biegunce).

Przeciwwskazania do stosowania metforminy

Stosowanie metforminy jest przeciwwskazane w określonych sytuacjach klinicznych, w których może dojść do kumulacji substancji w organizmie i zwiększonego ryzyka działań niepożądanych, szczególnie kwasicy mleczanowej. Do bezwzględnych przeciwwskazań należą:

• nadwrażliwość na metforminę lub którykolwiek ze składników preparatu,

• ciężka niewydolność nerek (GFR < 30 ml/min),

• ostra niewydolność nerek lub zaburzenie czynności nerek (np. spowodowane odwodnieniem, ciężką infekcją, wstrząsem),

• ostra lub przewlekła choroba, która może powodować niedotlenienie tkanek (np. niewydolność serca, oddechowa, niedawno przebyty zawał serca),

• ciężka niewydolność wątroby,

• ostre zatrucie alkoholowe lub przewlekłe nadużywanie alkoholu,

• kwasica metaboliczna, w tym kwasica mleczanowa (również w wywiadzie).

Każdy z tych stanów wymaga oceny lekarza przed rozpoczęciem leczenia metforminą i może całkowicie wykluczyć możliwość stosowania leku.

Kiedy nie należy stosować leku Metformin?

Leku Metformin nie należy stosować, gdy istnieje choć jedno z wyżej wymienionych przeciwwskazań. W praktyce oznacza to, że przed rozpoczęciem leczenia lekarz zawsze ocenia funkcjonowanie nerek i wątroby oraz inne czynniki ryzyka, które mogłyby zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia kwasicy mleczanowej.

Dodatkowo, metforminę należy tymczasowo odstawić w przypadku:

• planowanego zabiegu chirurgicznego w znieczuleniu ogólnym,

• badania diagnostycznego z użyciem środka kontrastowego zawierającego jod (lek należy odstawić przed badaniem i nie wznawiać przez co najmniej 48 godzin).

• wystąpienia ostrej choroby z ryzykiem odwodnienia (np. intensywna biegunka, gorączka, wymioty).

W takich sytuacjach konieczna jest konsultacja lekarska, która pozwoli ustalić bezpieczny moment wznowienia leczenia.

Stosowanie metforminy w ciąży i podczas karmienia piersią

W okresie ciąży leczenie cukrzycy powinno opierać się głównie na terapii insuliną, jako metodzie uznanej za najbezpieczniejszą dla płodu. Metformina nie jest standardowo zalecana w leczeniu ciężarnych, jednak w niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o jej zastosowaniu – po dokładnej analizie korzyści i ryzyka.

Metformina przenika do mleka kobiecego, dlatego stosowanie jej w okresie karmienia piersią nie jest rekomendowane. Decyzję o kontynuacji leczenia w tym czasie podejmuje lekarz, rozważając indywidualną sytuację pacjentki.

Cena leku Metformin i refundacja

Metformin to lek objęty refundacją w leczeniu cukrzycy typu 2, a także – w niektórych przypadkach – w terapii zespołów insulinooporności, nawet jeśli nie towarzyszy im rozpoznana cukrzyca.

Przykładowo, cena preparatu Metformin Bluefish (tabletki powlekane) zależy od dawki:

• 500 mg – 3,50 zł (ryczałt), cena bez refundacji: 4,36 zł,

• 850 mg – 3,20 zł (ryczałt), cena bez refundacji: 6,47 zł,

• 1000 mg – 3,20 zł (ryczałt), cena bez refundacji: 7,43 zł.

Tak jak wspomniano wcześniej, na rynku dostępne są także inne leki zawierające metforminę (metformini hydrochloridum) – od takich producentów jak Galena, Biofarm, Teva, Sandoz czy STADA. Każdy z nich może być stosowany jako zamiennik, ale wybór odpowiedniego preparatu najlepiej skonsultować z farmaceutą lub lekarzem.

Jak uzyskać receptę na metforminę?

Metformina jest dostępna wyłącznie na receptę, dlatego aby rozpocząć leczenie lub kontynuować terapię, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Coraz więcej pacjentów korzysta z wygodnych rozwiązań online, takich jak teleporada, która umożliwia uzyskanie e-recepty bez wychodzenia z domu. Podczas takiej wizyty lekarz oceni Twój stan zdrowia, wyniki badań i ewentualne przeciwwskazania do stosowania metforminy. W przypadku kontynuacji terapii, recepta może zostać wystawiona nawet tego samego dnia.

Podsumowanie

Metformin to jeden z najczęściej stosowanych leków przeciwcukrzycowych, szczególnie skuteczny u pacjentów z cukrzycą typu 2 i nadwagą. Substancja czynna – metformina – działa na kilku poziomach, obniżając stężenie glukozy we krwi i poprawiając odpowiedź organizmu na insulinę. Lek dostępny jest w różnych dawkach i wariantach, w tym jako Metformin Bluefish tabletki powlekane. Chociaż najczęściej dobrze tolerowany, może powodować działania niepożądane, zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego, a jego stosowanie wymaga nadzoru lekarza. Dzięki refundacji lek jest dostępny w bardzo przystępnej cenie, a receptę można wygodnie uzyskać również online.